روان شناسی و مشاوره دانش آموزی

مهدی اسماعیل تبار دوران مدرسه خود و سه سال مردود شدن را به خاطر دارد. از آن سال‌ها تا اکنون که ادامه تحصیل در دوره دکتری و در چند رشته آموزش عالی با معدل عالی را پیگیری گذرانده است. او جنبه های مثبت و منفی زندگی دانش آموزی را تجربه کرده و در کتاب روانشناسی و مشاوره دانش‌ آموزی جمع آوری نموده است. 

این کتاب بر اساس تجربه های عینی و پژوهش های میدانی در دبیرستان های مختلف تدوین شده است.

دکتر اسماعیل تبار باور دارد کاهش آسیب های اجتماعی و نحوه تربیت خردمندانه را باید از زندگی “دانش آموزی” آغاز کرد…

خواندن بخشی از کتاب روانشناسی و مشاوره دانش‌ آموزی

مقدمه کتاب روانشناسی و مشاوره دانش آموزی

من مهدی اسماعیل تبار و اکنون بیش از هر زمان به دخترانم می گویم که دوران تحصیل آرام و مطلوبی نداشتم. اما آنها یا دانشجوهای کلاس های دانشگاهم اصلا باور نمی کنند و می گویند : مگر می شود؟ استاد خودش مردود شده باشد؟ آقای دکتر! توسط ناظم یا مدیر مدرسه تنبیه شده باشد؟ نمره کمتر از ده برای نفر برتر کنکور ارشد یا دکتری اصلا قابل قبول نیست! اما فرزندم! واقعیت همین است؛ من که الان برای شما در نقش روانشناس یا یک توصیه کننده بدون اشتباه به نظر می‌آیم، خودم دوران تحصیل و دانش آموزی مطلوبی نداشته و حداقل در سال های سوم و چهارم دبیرستان رشته ریاضی مردود شدم!

 اما نکته مهم این است که چرا والدین و مدرسـه متوجه نشدند که آن دانش آموز علاقه مند به نویسندگی و مطلب خواندن، نباید به جنگ عدد و رقم و فرمولهای خسته کننده ریاضی برود؟ اما رفت و نتیجه اش هم شد عصبیت، تنش و کلی هزینه روانی و اخلاقی! حالا پرسش این است؛ چرا این گونه، کتاب حاضر را شروع کردم؟ پاسخش مشخص است چون می خواهم به شما تاکید کنم که من آدم بی نقص و از اول برنده با بچه درس خوان نبودم.

دوران کودکی، نوجوانی و جوانی انسـان در ابعاد زیستی فیزیولوژیکی، اجتماعی، روان شناختی، اخلاقی و احساسی با توجه به محیط زندگی گروه همسالان، زن، عوامل وراثتی، رسانه های جمعی و ندای وجدان خود او شکل می گیرد.

تجربه من نشان داده است؛ تربیت زوری و اجباری به هیچ جایی نمی‌رسد. برخورد دستوری نظیر؛ اینجوری لباس بپوش، این موسیقی را گوش کن، این فیلم را ببین و… اینها تا زمانی که شما مجبور هستید و توانایی پاسخ را ندارید با تحمل رنج و مصائب فراوان به عادت شما تبدیل می شود، اما به محض آن که بتوانید و حق تصمیم و توان اجرای سبک زندگی متفاوت از ارزش های دستوری را داشته باشید داستان زندگی و رفتار پیدا و پنهان شـما فرق خواهد کرد. به همین خاطر در این کتاب نه از روی ترس بلکه با منطق و به شکل ارادی می خواهم داستان تجربیات شخصی خودم و پرسشهای مطرح شده، توسط نزدیک به هزار دانش آموز دختر و پسر متوسطه اول و دوم مناطق شهری و روستایی از سراسر کشور که در طول سه سال با کمک همکارانم در مجلات آرامش برتر، زیبایی و کدبانو، دانشجویان دانشگاههای مختلف و سایر همکاران، جمع آوری و غربال گری شده را با زبان ساده برای شما بنویسم.

مشاوره دانش آموزی برای ترغیب شدن به خواندن کتاب

متاسفانه کتاب خوانی برای اخذ نمره موجب شده است که بعد از یک ترم یا سال تحصیلی، رفاقتمان با کتاب از بین برود. یکی از بهترین آموزش و پرورش های جهان متعلق به کشور فنلاند است که اصولا مدرک گرایی را کامل حذف کرده است.

نکته مهم برای هر کدام از ما والدین و شـما دانش آموزان و باید مانوس شدن با کتاب باشد اینکه دانش و مهارت زندگی هزاره سومی ما در حد پیامهای واتسپ یا تلگرامی باشد؛ اصلا خوشایند نیست. سعی کنید علاقه و انگیزه درونی خود را کشف کرده و در مسیر آن حرکت نمایید. قطعا شما به درد کاری می خورید. این که در آینده چه شغل و حرفه ای داشته باشید که، نه از روی چشم و هم چشمی های فامیل یا همسایه، بلکه باید براساس ویژگیهای شخصیتی شما و علاقه تان مشخص شود.

نقش والدین در مشاوره و روانشناسی دانش آموزان

وقتی صحبت از تربیت و رشد دانش آموزان می‌شود، نقش والدین بی‌تردید یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار است. والدین نه تنها نقش اصلی در آموزش و پرورش کودکان دارند، بلکه در زمینه مشاوره و روانشناسی دانش‌آموزی نیز سهم بزرگی ایفا می‌کنند. اما دقیقاً والدین چگونه می‌توانند در این حوزه‌ها موثر باشند؟ بیایید با هم نگاهی بیندازیم.

• ایجاد محیطی حمایت‌کننده و امن

اولین و شاید مهم‌ترین وظیفه والدین، فراهم کردن محیطی است که کودک یا نوجوان احساس امنیت و حمایت کند. وقتی کودکان احساس می‌کنند که خانواده‌شان پشتیبانشان است، راحت‌تر می‌توانند احساسات و مشکلات خود را بیان کنند. این اعتماد پایه‌ای برای مشاوره‌های موثر و روانشناسی سالم است.

• گوش دادن فعال و بدون قضاوت

یکی از بهترین راه‌ها برای حمایت از فرزندتان، گوش دادن به اوست. والدینی که با دقت و بدون قضاوت به صحبت‌های کودکانشان گوش می‌دهند، احساس ارزشمندی و احترام را در آن‌ها تقویت می‌کنند. این ارتباط قوی، پایه‌ای برای بحث‌های عمیق‌تر و شناخت بهتر نیازهای روانی کودک فراهم می‌کند.

• آموزش مهارت‌های مدیریت احساسات

نوجوانان و دانش‌آموزان ممکن است با چالش‌های مختلفی مانند استرس، اضطراب، فشارهای اجتماعی و تحصیلی روبه‌رو شوند. والدین می‌توانند با آموزش مهارت‌های مدیریت احساسات مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، و تکنیک‌های آرام‌سازی به کودکانشان کمک کنند تا بهتر بتوانند با این چالش‌ها مقابله کنند.

• شناسایی و مدیریت مشکلات روانی

والدین نقش حیاتی در شناسایی زودهنگام مشکلات روانی کودکان دارند. تغییرات ناگهانی در رفتار، کاهش عملکرد تحصیلی، انزوا و دیگر نشانه‌ها می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات روانی باشند. والدین باید با دقت به این نشانه‌ها توجه کنند و در صورت نیاز، از مشاوران و روانشناسان حرفه‌ای کمک بگیرند.

• ایجاد ارتباط با مدرسه و معلمان

همکاری والدین با معلمان و کارکنان مدرسه می‌تواند به شناسایی مشکلات و نیازهای خاص کودکان کمک کند. والدینی که ارتباط خوبی با مدرسه دارند، می‌توانند اطلاعات بیشتری درباره پیشرفت تحصیلی و اجتماعی فرزندشان به دست آورند و در صورت نیاز، اقدامات لازم را انجام دهند.

تجربیات شخصی من به عنوان یک دانش آموز

در ابتدای کتاب روانشناسی و مشاوره دانش آموزی برای شما و خودم نوشته ام که یادآوری کرده باشم، دوران دبیرستان مطلوبی نداشتم! یک فایده این اعتراف، آرام شدن شماست. اما نکته مهم‌تر استفاده از تجربه شخصی، برای درمان آسیب مشابه است. لطفا به نکته های زیر توجه کنید؛ چون راه درمان آسیب رفتار شما، توجه به چند نکته ساده است.

1. اگر مشکل شما مثلا بی‌انضباطی است. ابتدا باید کلاه خود را قاضی کنید که چند سال است درگیر این مسئله هستید سه سال، پنج سال یا بیشتر؟ حال به نظر شما برای جبران این مشکل چقدر زمان نیاز است؟ سه ماه، پنج ماه یا بیشتر؟ لطفا به خودتان و دیگران فرصت تغییر جهان بینی را بدهید.
2. اگر کبد شما دچار مشکل شود، آیا رفتن نزد یک چشم پزشک فایده ای دارد؟ می خواهم تاکید کنم که سعی نمایید با نگاه عمیق به دنبال چرایی بروز یک آسیب و شناخت منطقی از آن باشید. نیمی از حل یک مشکل، درک درست و شناسایی منطقی آن است.
3. بپذیرید که شما در قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین کشور جهان با قدمت سه هزار ساله زندگی می کنید. پس نسبت به همسن و سال های خود نه تنها هیچ چیزی کم ندارید، بلکه از شاخص های برجسته، نظیر هوش بالایی برخوردار هستید.
4. استفاده از تجربه و تخصص یک مشاور یا روانشناس متخصص تحصیل کرده و کارآزموده برای شما بسیار مفید است.
5. لطفا پیش از شروع درمان، از من و افرادی نظیر من، این چند سوال را بپرسید : آیا شما ازدواج موفقی داشته اید؟ آیا در تربیت فرزند خود توفیق داشته اید؟ آیا آنچه برای من سفارش می کنید را خودتان برای فرزند دانش آموزتان انجام داده یا میدهید؟ لازم اسـت یادآور شوم که یک اشکال جدی ما بزرگ‌ترها عدم درک متقابل است. متاسفانه باید بدانیم که؛ زیست دوگانه فرهنگی، تعارض ارزشی در محیط مدرسه و خانه برای برخی از دانش آموزان ما ایجاد کرده است. 

مشاوره دانش‌ آموزی سنتی یا غربی؟

 در هر دوره ای از زندگی مسائل و مشکلات آدم ها متفاوت است. مثلا در کودکی، اولویت‌ها و تنش‌های رفتاری با دوران جوانی با بزرگسالی فرق دارد. دوران نوجوانی و جوانی شما که با بلوغ و درس خواندن همراه می شود شرایط خاص خود را دارد. مسئله اصلی ما پدر و مادرها این است که نمی توانیم همراه تامین هزینه مثلا گوشی همراه هوشمند، به فکر ایجاد فرهنگ استفاده درست از آن نیز باشیم. می دانیم که تلاش غرب بر ” فردگرایی و تمرکز بر لذت آنی ” یک انسان است. اکنون پرسش مهم این است که آیا ما توانایی استفاده درست از این فناوریها را داریم یا خیر؟

نتیجه گیری

 افراط و تفریط در هر کاری غیر منطقی و ناکارآمد اسـت. اعتیاد در بازی های دیجیتالی موجب سردرد، چاقی و افت تحصیلی می شود. زیاده‌روی، انضباط رسمی و خشک یا دور شدن از نشاط و تفریح نیز پیامد منفی فراوانی را در پی خواهد داشت. سعی کنید اعتدال و میانه روی را بر زندگی خویش حاکم کرده و برای دانش آموزی حرفه‌ای شــدن، به همه ابعاد مورد نیاز یک پیشرفت مثبت در کشورهای توسعه یافته توجه نمایید.

در کتاب روانشناسی و مشاوره دانش‌ آموزی سعی می‌کنم با زبانی ساده، داستان‌های تلخ و شیرین تحصیل و درس خواندن را برای شما نوشته و در زنگهای ( فصل های ) مختلف، پیش از شروع پرسش ها، مقدمه ای کوتاه را جهت زمینه سازی طرح سوالات مطرح کنم.

بی تردید ممکن است پس از مطالعه کتاب روانشناسی و مشاوره دانش آموزی پرسش های فراوانی بر اساس مشکلات زندگی هر کدام از شما در ذهنتان شکل بگیرد. نشانی الکترونیکی ebn152@gmail.com و نیز سایت دکتر اسماعیل تبار همه و همه در اختیار شماست. آنچه مهم است ایجاد شیوه جدید در جهان بینی برای هر کدام از شما عزیزان است. اگر شما بخواهید که واقعا تغییر کنید دیگر نیاز به بسیاری از هزینه های روانی، رفتاری و اقتصادی تحصیل شده به مدرسه و خانواده نیست. به امید داشتن سال تحصیلی متفاوت و کارنامه رفتاری شگفت انگیز در آینده نزدیک…