ADHD چیست؟ هر آنچه که باید درباره این اختلال بدانید

نام بیماری ADHD تا به حال چند بار به گوشتان خورده است؟ آیا برایتان سوال پیش آمده که ADHD چیست؟ آنچه با عنوان اختلال نقص توجه-بیش فعالی(Attention-deficit/hyperactivity disorder) یا ADHD شناخته شده، یک اختلال عصبی-رشدی است که طبق آخرین نسخه‌ی DSM، دو عامل بی توجهی (Inattention)،‌ بیش فعالی-تکانشگری (Hyperactivity-Impulsivity) را شامل می‌شود. به زبان ساده‌ترADHD شرایطی است که در آن برخی افراد در تمرکز کردن یا آرام نشستن با مشکل مواجه می‌شوند. این افراد ممکن است به‌راحتی حواسشان پرت شود، انرژی زیادی داشته باشند و تمایل مداوم به فعالیت نشان دهند. همچنین، گاهی اوقات بدون فکر کردن، اقدام یا صحبت می‌کنند. این اختلال معمولاً در دوران کودکی ظاهر می‌شود و می‌تواند تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.

تأثیرات این اختلال بر جنبه های زندگی فرد از جمله عملکرد تحصیلی، شغلی، اجتماعی و زندگی اطرافیان او می‌تواند گسترده باشد. در این مقاله به شما کمک میکنیم که به شناخت درستی از معنی ADHD، راه‌های تشخیص و درمان آن برسید.

علائم ADHD در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان

پس از اینکه پاسخ سؤال adhd یعنی چی را گرفتیم می‌توانیم به علائم ADHD بپردازیم. علائم ADHD در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان ممکن است متفاوت باشد، اما در همه سنین به سه دسته اصلی کم‌توجهی، بیش‌فعالی، و تکانش‌گری تقسیم می‌شوند. شدت و نوع علائم در هر گروه سنی ممکن است متفاوت ظاهر شود.

علائم ADHD (اختلال کم‌توجهی/بیش‌فعالی) در سه گروه سنی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تقسیم‌بندی می‌شود. این علائم می‌توانند در هر گروه متفاوت ظاهر شوند، زیرا با رشد فرد، نحوه بروز و شدت آن‌ها تغییر می‌کند.

علائم ADHD در کودکان

ADHD در کودکان اغلب با رفتارهای قابل‌توجه در محیط مدرسه یا خانه شناسایی می‌شود. این علائم شامل موارد زیر است:

کم‌توجهی

• دشوار بودن تمرکز روی تکالیف یا بازی.
• نادیده گرفتن جزئیات و اشتباهات پیاپی.
• فراموش کردن تکالیف یا وسایل مدرسه.
• اجتناب یا بی‌علاقگی به انجام کارهایی که نیازمند تلاش ذهنی طولانی است (مانند انجام تکالیف).
• حواس‌ پرتی سریع با کوچکترین صدا و حرکت در محیط.

بیش‌فعالی

• دائماً در حال حرکت، پریدن یا دویدن در موقعیت‌های نامناسب و خطرناک.
• ناتوانی در آرام نشستن یا ماندن در یک جا.
• صحبت کردن مداوم و بدون توقف.
• بی‌قراری جسمی (مانند تکان دادن دست‌ها و پاها).

تکانش‌گری

انجام کارهایی با خطر بالا بدون فکر کردن به عواقب (مثل دویدن ناگهانی یا پریدن از روی ارتفاع).

قطع کردن صحبت دیگران.

ناتوانی در منتظر ماندن برای رسیدن نوبت.

علائم ADHD در نوجوانان

در دوران نوجوانی، بسیاری از علائم مرتبط با بیش‌فعالی کاهش می‌یابند، اما مشکلات مرتبط با کم‌توجهی و تکانش‌گری بیشتر برجسته می‌شوند. علائم ADHD در نوجوانان هم مثل کودکان شامل کم‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانش‌گری است. 

علائم ADHD در بزرگسالان

بیماری ADHD در بزرگسالان معمولاً با علائم کم‌توجهی و تکانش‌گری همراه است، در حالی که بیش‌فعالی اغلب کمتر دیده می‌شود یا به شکل‌های ذهنی تبدیل می‌شود:

کم‌توجهی:

• مشکل بودن مدیریت زمان و رعایت مهلت‌ها.
• دشوار بودن سازمان‌دهی وظایف شغلی و شخصی.
• فراموش کردن قرارها، تعهدات یا مسائل روزمره.
• خستگی ذهنی هنگام انجام کارهای طولانی‌مدت یا پیچیده.

بیش‌فعالی:

• احساس دائمی بی‌قراری یا عجله داشتن، حتی در حالت نشستن.
• تمایل به انجام چند کار هم‌زمان، بدون اتمام کامل هر کا۰ر.

تکانش‌گری:

• خریدهای ناگهانی و غیرضروری.
• پیامدها و نتایج منفی به دلیل عجله در تصمیم‌گیری.
• دشواری در حفظ روابط یا ارتباط مؤثر به دلیل قطع صحبت یا بی‌صبری.

روش های تشخیص ADHD

یکی از سوالات متداولی که مراجعین از ما می‌پرسند این است که “راه های تشخیص ای دی اچ دی چیست؟”. مرحله‌ی تشخیص از اهمیت و حساسیت بالایی برخوردار است و علاوه بر علائم بالینی و مصاحبه، تست‌هایی هم طراحی شده که می تواند به تشخیص دقیق کمک کند. لازم به توجه است که تشخیص باید از سمت فردی “متخصص” انجام شود.

 تشخیص ADHD مستلزم وجود چند نشانه پیش از ۱۲ سالگی است و بروز نشانه ها حداقل باید به مدت ۶ ماه ادامه داشته باشد. تشخیص با توجه به شدت، مدت، فراوانی، گستره و ناهماهنگی با سطح رشدی انجام می شود.

نشانه ها باید “مداوم” بوده و محدود به زمان و موقعیتی خاص نباشند. نشانه ها باید “فراگیر” باشند یعنی در حداقل دو موقعیت(خانه، محل کار) روی دهند. باید توجه داشت که نشانه ها، ناشی از اختلال های دیگر یا مصرف مواد مخدر نباشد.

آزمون هایی تشخیصی برای ADHD چیه؟

مصاحبه بالینی و بررسی تاریخچه ی خانوادگی و رفتار

مشاهدات مستقیم متخصص از رفتارهای فرد

نقشه مغزی qEEG

آزمون ارزیابی توجه  IVA 

آزمون ارزیابی توجه و تمرکز کوتاه مدت COG

بسته ارزیابی اختلال بیش فعالی- نقص توجه CANTAB

تست adhd در بزرگسالان و کودکان به وسیله متخصص  بر اساس نیاز بیمار و شدت بیماری انجام می‌گیرد.

علل و عوامل مؤثر بر بروز ADHD چیست؟

عوامل ژنتیکی:

وراثت : اگر یکی از والدین یا یکی از اعضای نزدیک خانواده مبتلا به ADHD باشد، احتمال بروز این اختلال در فرد بیشتر است.

ژن‌ها: در این اختلال ناهمگونی ژنتیکی نقش دارد. ژن های خاصی هستند که ممکن است با ADHD مرتبط باشند. در برخی نمونه ها خصوصا آنهایی که بهره هوشی پایینی دارند، بخش هایی از DNA مفقود یا اضافه شده است.

عوامل محیطی:

قرار گرفتن در معرض مواد سمی:  قرار گرفتن جنین در معرض مواد سمی مانند سرب، الکل، دخانیات و مواد مخدر در دوران بارداری می‌تواند خطر بروز ADHD را افزایش دهد.

کم‌وزنی نوزاد هنگام تولد:  نوزادانی که با وزن کمتر از حد طبیعی متولد می‌شوند، احتمال بیشتری برای ابتلا به ADHD دارند.

عوامل پیش از تولد و دوران نوزادی: مشکلاتی مانند عفونت‌های دوران بارداری، کمبود اکسیژن در هنگام تولد ، رژیم غذایی نامناسب مادر(حاوی رنگ های مصنوعی زیاد و سالیسیت های طبیعی) ، می تواند با افزایش خطر ADHD مرتبط باشند.

عوامل روان‌شناختی و اجتماعی:

استرس و مشکلات خانوادگی:  استرس‌های روان‌شناختی در محیط خانواده، مشکلات زناشویی والدین، طلاق، و یا سوءاستفاده و نادیده‌گرفتن کودکان می‌تواند به تشدید علائم ADHD منجر شود.

تجربه‌های منفی دوران کودکی:  تجربه‌های منفی مانند سوءاستفاده جسمی، عاطفی یا جنسی و اختلالات روانی درمان نشده در کودکی می‌توانند با افزایش خطر ابتلا به ADHD در ارتباط باشند. 

نقص در کارکرد مغزی:

اختلال در ساختار و عملکرد مغز: افراد مبتلا به ADHD ممکن است در برخی از مناطق مغز مانند قشر جلوی پیشانی و عقده‌های پایه‌ای دچار اختلالات ساختاری و عملکردی باشند یا به طور کلی حجم مغز در آنان کم باشد.

ناهنجاری در سیستم‌های عصبی مرکزی:  ناهنجاری در کارکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین که در تنظیم توجه، انگیزش و کنترل تکانه‌ها نقش دارند.

نقص در کارکرد مغزی:

اختلال در ساختار و عملکرد مغز: افراد مبتلا به ADHD ممکن است در برخی از مناطق مغز مانند قشر جلوی پیشانی و عقده‌های پایه‌ای دچار اختلالات ساختاری و عملکردی باشند یا به طور کلی حجم مغز در آنان کم باشد.

ناهنجاری در سیستم‌های عصبی مرکزی:  ناهنجاری در کارکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین و نوراپی‌نفرین که در تنظیم توجه، انگیزش و کنترل تکانه‌ها نقش دارند.

روش‌های درمان ADHD چیست؟

به گفته سازمان سلامت ملی انگلستان: “ADHD را می‌توان با دارو یا درمان‌های روان‌شناختی درمان کرد، اما ترکیبی از هر دو روش معمولاً بهترین نتیجه را می‌دهد.”

درمان دارویی ADHD

با توجه به نقص ژنتیکی افراد مبتلا به  ADHD در تولید برخی هورمون ها و فعالیت بهینه مغز، درمان دارویی در طیف متوسط و  رو به بالا، با تشخیص پزشک، لازمه ی درمان است.

درست است که داروها عوارضی دارند اما با آگاهی بر عوارض هر کدام از داروها می توان با تغییراتی در سبک زندگی، عوارض را تا حد ممکن کنترل کرد.

داروهای محرک

متیل‌فنیدیت:  معمولاً با نام‌های تجاری مانند ریتالین  و کونسرتا  شناخته می‌شود. 

آمفتامین‌ها:  این دسته شامل داروهایی مانند آدرال و دکسدرین می‌شود. 

داروهای غیر محرک 

آتوموکستین : معمولاً با نام تجاری استراترا شناخته می‌شود.

گوانفاسین و کلونیدین: معمولاً با  نام‌های تجاری مانند اینتونیو و کاپوی شناخته می‌شوند.

روش‌های غیردارویی برای کنترل ADHD

کنترل ای دی اچ دی تنها محدود به دارو نیست؛ با استفاده از روش‌های طبیعی و غیردارویی، می‌توان تمرکز، انرژی و رفتار را بهبود بخشید و کیفیت زندگی را ارتقا داد. این روش‌ها می‌توانند مکملی بسیار خوب برای درمان دارویی هم باشند.

درمان‌های رفتاری کم توجهی و بیش فعالی 

رفتار درمانی شناختی (CBT) : این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی و رفتارهای نامناسب خود را شناسایی و تغییر دهند. در این روش، تکنیک‌هایی مانند برنامه‌ریزی زمان، مدیریت وظایف، بهبود مهارت‌های اجتماعی و خودتنظیمی آموزش داده می‌شود.

آموزش والدین (PT) : این آموزش ها به بهبود روابط والدین و فرزندان و کاهش رفتارهای مشکل‌ساز کمک کند. تکنیک‌هایی مانند تقویت مثبت و ایجاد روال‌های منظم معمولاً در این آموزش‌ها مورد بحث قرار می‌گیرد. والدین نقشی حیاتی در درمان بیماری ADHD در کودکان و بزرگسالان دارند.

آموزش معلم یا مربی : معلمان می‌توانند با یادگیری تکنیک‌های مدیریت کلاس و حمایت از دانش‌آموزان مبتلا به ADHD به بهبود عملکرد تحصیلی و رفتار این دانش‌آموزان کمک کنند. دانش اولیه در مورد اختلال ADHD در کودکان و نوجوانان باعث می‌شود تا با  به کارگیری برخی از تکنیک‌هها روند یادگیری آن‌ها بهتر و سریع‌تر شود.

درمان‌های روان‌شناختی ADHD

۱-مشاوره فردی:  مشاوره فردی می‌تواند به فرد مبتلا به کم توجهی و بیش‌فعالی کمک کند تا با استرس‌ها و چالش‌های روزمره مقابله کند و راهکارهای موثری برای مدیریت علائم بیاموزد.

۲-گروه‌های حمایتی: گروه‌های حمایتی برای افراد مبتلا به ADHD و خانواده‌های آن‌ها می‌تواند فرصت‌هایی برای اشتراک تجربیات و یادگیری از دیگران فراهم کند.

جدیدترین شیوه‌های درمان ای دی اچ دی 

۳-نوروفیدبک: در این روش غیر تهاجمی، فرد با بازخوردهایی که دریافت می کند، یاد می‌گیرد که فعالیت مغزی خود را تنظیم کند. با این درمان، فرد مبتلا به ADHD  مهارت خود تنظیمی را یاد می گیرد.

tDCS: در این روش غیر تهاجمی، به واسطه ی جریان الکتریکی ضعیفی که وارد نواحی خاص مغز می شود، مغز به ترشح هورمون های لازم و کنترل علائم ثانویه اختلال ADHD  مثل افسردگی، پایدار کردن خلق، افزایش تمرکز و…  می رسد. در کلینیک نوروتراپی اسماعیل‌تبار متخصصین ما با استفاده از این روش‌های مدرن برای درمان ADHD به شما کمک می‌کنند. 

درمان های مکمل

۴-تغذیه و رژیم غذایی:  رژیم‌های غذایی خاص، مانند کاهش مصرف شکر و افزودنی‌های غذایی، ممکن است به بهبود علائم ADHD کمک کند. همچنین، مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی مانند آهن، روی، و امگا ۳ می‌تواند مفید باشد.

۵-ورزش و فعالیت بدنی:  فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود توجه، کاهش استرس و بهبود خلق و خو کمک کند. ورزش‌های هوازی مانند دویدن، شنا و دوچرخه‌سواری می‌تواند برای افراد مبتلا به ADHD مفید باشد.

۶-تمرین‌های ذهن‌آگاهی  :تمرین‌های مدیتیشن و ذهن‌آگاهی می‌تواند به افراد کمک کند تا تمرکز خود را بهبود بخشند و با استرس‌های روزمره بهتر مقابله کنند.

عوارض عدم درمان اختلال کم توجهی و بیش فعالی در کودکان

لازم به ذکر است که این اختلال از بین نمی رود و تنها می توان برای کنترل آن مهارت آموخت و با درمان مناسب از عوامل تشدید کننده جلوگیری کرد. شناسایی در مراحل اولیه و درمان “به موقع” می تواند از فراگیرتر شدن این اختلال در زندگی فرد جلوگیری کند.  با درمان در مراحل اولیه، درصد احتمال مشکلات ثانویه در مراحل بعدی زندگی همچون: ترک تحصیلی، انزاوی اجتماعی، اعتماد به نفس پایین، مشکلات قانونی و خطر ابتلا به اختلالات دیگر همچون افسردگی و اعتیاد کمتر می شود.

اگر ADHD در کودکی کنترل شود کیفیت زندگی کودک و خانواده اش بهبود می یابد؛ در غیر این صورت این اختلال درمان نشده و تا بزرگسالی کودک را دنبال می کند.

ADHD و اضطراب همزمان و راه های درمان آن

اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و اضطراب به طور قابل توجهی با یکدیگر در ارتباط هستند. بسیاری از افراد مبتلا به ADHD ممکن است با اضطراب دست و پنجه نرم کنند. این دو اختلال اغلب علائم مشابهی دارند، مانند مشکل در تمرکز، بی‌قراری و اضطراب.

این ارتباط می‌تواند مدیریت این اختلالات را پیچیده‌تر کند، اما درک این رابطه به شما کمک می‌کند تا راهکارهای موثرتری برای مدیریت هر دو شرایط پیدا کنید.

راهکارهای مدیریت همزمان ADHD و اضطراب

برای کسانی که همزمان با ADHD و اضطراب زندگی می‌کنند، مدیریت این دو اختلال نیاز به رویکردی جامع و ترکیبی دارد. در این بخش به بررسی برخی از موثرترین راهکارهای مدیریت همزمان این دو اختلال می‌پردازیم.

۱. درمان ترکیبی

یکی از موثرترین روش‌های مدیریت همزمان ADHD و اضطراب، استفاده از درمان ترکیبی است. این نوع درمان شامل دارو، مشاوره و تغییرات سبک زندگی می‌شود. یک پزشک می‌تواند با توجه به علائم و شدت هر دو اختلال، داروهای مناسبی را تجویز کند. مشاوره روانشناختی نیز می‌تواند به افراد کمک کند تا مهارت‌های مقابله با اضطراب و بهبود توجه را بیاموزند.

۲. تمرینات تنفسی و مدیتیشن

تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی و مدیتیشن به افراد کمک می‌کنند تا اضطراب خود را کاهش داده و به تمرکز بیشتر برسند. این تمرینات می‌توانند به بهبود آرامش ذهنی و جسمی کمک کنند و تاثیر مثبتی بر علائم هر دو اختلال داشته باشند.

۳. تنظیم سبک زندگی

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مانند بهبود خواب، تغذیه مناسب و ورزش منظم می‌تواند به کاهش علائم ADHD و اضطراب کمک کند. به‌خصوص ورزش‌های منظم، از جمله دویدن یا یوگا، می‌توانند تاثیر مثبتی در کاهش اضطراب و بهبود توجه داشته باشند.

۴. مدیریت زمان و اولویت‌بندی

استفاده از تکنیک‌های مدیریت زمان و اولویت‌بندی می‌تواند به کاهش استرس مرتبط با وظایف روزمره کمک کند. افراد مبتلا به ADHD و اضطراب ممکن است با مشکل در تمرکز و برنامه‌ریزی مواجه شوند، اما با تنظیم فهرست‌های کاری و تقسیم‌بندی وظایف به بخش‌های کوچکتر، می‌توانند استرس و اضطراب ناشی از حجم کار را کاهش دهند.

۵. حمایت از خانواده و دوستان

داشتن حمایت اجتماعی از خانواده و دوستان می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر بهبود وضعیت روانی افراد داشته باشد. آن‌ها می‌توانند به فرد کمک کنند تا با چالش‌های روزمره بهتر مقابله کرده و احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشد.

درمان اختلال ADHD در کلینیک روانشناسی دکتر اسماعیل تبار

در کلینیک اسماعیل تبار هدفهدف به دست آوردن بهترین نتیجه در مسیر درمان ADHD و صرف کمترین وقت، انرژی و هزینه برای شماست. با درمان به روش تلفیقی CBT و بهره برداری از ابزار نوین علوم روان شناسی در حوزه‌ی نوروتراپی، یک درمان تاثیرگذار و چند وجهی برای فرد مبتلا و خانواده‌ی او در نظر گرفته می‌شود. درمان

سخن پایانی

ADHD یک اختلال چند بعدی و دارای طیف است که نیاز به تشخیص و درمان دقیق دارد. با توجه به تاثیرات گسترده ی این اختلال بر زندگی فرد و اطرافیانش، درمان به موقع می تواند در بهبود کیفیت زندگی نقش حیاتی داشته باشد. همکاری نزدیک بین متخصصین بهداشت روان، والدین، معلمان و خود فرد مبتلا به ADHD امری ضروری است تا بتوان پروتکل درمانی جامع و موثری را تدوین و اجرا کرد.

منابع:

https://www.nimh.nih.gov/health/topics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd

https://www.cdc.gov/adhd/about/index.html

سوالات متداول