درمان تله رهاشدگی
طرحواره یا تله ی رهاشدگی در تقسیم بندی ۵ گروهی جفری یانگ، جزء زیرگروه بریدگی و طرد است. این گروه مختص افرادی است که نمی توانند دلبستگی های ایمن و رضایت بخش با دیگران برقرار کنند. افرادی که تله رهاشدگی را تجربه می کنند عموما در خانواده هایی بزرگ شده اند که نیاز به ثبات آنها را تامین نکرده است. در نتیجه ی تعاملات اولیه ی بی ثبات در خانواده یا تجربه ی تلخ و سنگین از دست دادن عزیزی به شکل تروما، تله ای در آنها به شکل ناسازگارانه و ناکارآمدی رشد می کند که بی ثباتی یا بی اعتمادی به دریافت محبت و برقراری ارتباط با دیگران را شامل می شود. به طوری که فرد احساس می کند افراد مهم زندگی اش نمی توانند حمایت عاطفی و تشویق لازم را به او بدهند. فردی که تله رهاشدگی در ذهنش شکل گرفته باشد، معتقد است هر لحظه امکان دارد افراد مهم زندگی اش او را ترک کنند، به دیگری علاقه مند شوند یا حتی بمیرند.
علائم و نشانه‌های افراد دارای تله رهاشدگی
شکل بروز نشانه ها در هر فردی می تواند منحصر به فرد باشد. اما برخی از پرتکرار ترین نشانه ها به شرح زیر هستند:
- احساس تنهایی مداوم: برای افراد دارای تله رهاشدگی، احساس تنهایی غالبی وجود دارد که فرق نمی کند آیا واقعا فردی آنان را ترک کرده باشد یا نه، این حس بدون وجود محرک واقعی و بیرونی در آنان تقویت می شود.
- انتظار ترک شدن: افراد دارای تله رهاشدگی، عموما منتظر رها شدن و تنهایی هستند و گاهی حتی با این سوگیری، اتفاقات پیش رو را دستکاری می کنند و جوری رفتار می کنند که انتظار اولیه شان برآورده شود(منظور همان پیش بینی خودکام بخش است).
- ترس و اضطراب شدید: افراد دارای تله رهاشدگی، به دلیل اینکه ثبات در روابط را کمتر تجربه کرده اند، به طور مداوم نگران ترک شدن هستند و خود را هشیار نگه می دارند. این ترس به قدری عمیق و مداوم است که حتی در بهترین روابط، شادترین لحظات یا هنگام وابستگی به دیگران، احساس ناامنی شدیدی را تجربه می‌کنند.
- فرسودگی روانی: افراد دارای تله رهاشدگی، تجربه ی مداوم هیجان ترس و داشتن اضطراب برآمده از افکار متعدد، از نظر شناختی این افراد را خسته و فرسوده می کند.
- حساسیت به تغییرات/دقت افراطی به جزئیات: افراد دارای تله رهاشدگی، به تمام جزئیات موجود در روابط دقت می کنند و ممکن است با کمترین فاصله گرفتن فیزیکی یا عاطفی واکنش شدیدی نشان دهند. آنان نشانه ها و بی توجهی های طبیعی و پیش پا افتاده را بسیار منفی و افراطی تفسیر می کنند.
- وابستگی چسبنده یا اجتناب از روابط: افراد داری تله رهاشدگی، گاها دو نوع عمده الگوی رفتاری در روابط را نشان می دهند. یکی وابستگی زیاد و چسبنده گونه که در آن به تایید فرد مقابل نیاز مداوم دارند و به طور کلی کنترل گرایانه برخود می کنند. یا برعکس از هرگونه صمیمیتی اجتناب می کنند تا ترک شدن را تجربه نکنند.
- روابط ناسالم: افراد دارای تله رهاشدگی، عموما شریک های عاطفی را انتخاب می کنند که در دسترس نباشند یا برعکس به صورت افراطی به آنان وابسته شوند. روابط شان معمولا پرتنش تر از روابط دیگر است چراکه ترس موجود مانع ایجاد دلبستگی سالم شده که باعث بروز رفتارهای کنترل گرایانه یا چسبندگی خاص می شود.
- تغییرات هیجانی شدید: افراد دارای تله رهاشدگی، معمولاً نوسانات هیجانی شدیدی را تجربه می‌کنند. کوچک‌ترین تغییر در رفتار طرف مقابل می‌تواند احساسات آنها را از امنیت و شادی به اضطراب، ناامیدی یا خشم شدید تبدیل کند. یعنی با کوچک ترین محرک از حالت صفر به صد برسند.
تحولات زندگی با کلینیک دکتر اسماعیل تبار
"*" قسمتهای مورد نیاز را نشان می دهد
چرا افراد دارای تله رهاشدگی دچار اضطراب و ناامنی در روابط می‌شوند؟
دلیل تجربه ی مداوم اضطراب و ناامنی از سمت این افراد، همان تجارب کودکی از بی ثباتی است. آنان ثبات و امنیت کافی در روابط را تجربه نکرده اند(مثلا والدینی داشته اند که یک روز مهربان و روز دیگر بی تفاوت بوده اند) یا تجربه ی سنگین از دست دادن فردی را تجربه کرده اند. این تجربیات باعث می شود الگوی ثابت ذهنی شان از روابط، به شکل ناپایدار در بیاید و در بزرگسالی نیز روابط خود را با همان الگوی ذهنی، ناپایدار و موقت ارزیابی کنند.
نگرانی و ترس مداوم از تنهایی و ترک شدن، ناامنی را پدید می آورد. ممکن است برای تسکین این حس ناامنی به دنبال اطمینان بخشی های کلامی فرد مقابل باشند، رفتار وابسته یا کنترل گرایانه نشان دهند، خود پیش از ترک شدن و تجربه ی ناکافی اقدام به قطع رابطه کنند. این رفتارهای ناسالم به دلیل داشتن تاثیر سطحی و موقتی، اضطراب اولیه را رفع نمی کند و در برخی موارد حتی آن را تشدید می کند.
تأثیر این طرحواره بر انتخاب‌های اشتباه در زندگی عاطفی
تله رهاشدگی می‌تواند به شکل‌های مختلفی بر انتخاب‌های عاطفی فرد تأثیر بگذارد و او را به سمت روابط ناسالم سوق دهد. برخی از این تأثیرات شامل موارد زیر است:
- انتخاب پارتنر بی تعهد: ممکن است افراد دارای این طرحواره با یک سوگیری فکری و به صورت ناهشیار شریک های عاطفی را انتخاب کنند که در دسترس نباشند و یا خود را متعهد به رابطه شان نبینند. این انتخاب اشتباه به قصد آزار خود انجام نمی شود. صرفا این افراد نیز مانند بقیه ی انسان ها به دنبال تکرار الگوهای آشنا هستند.
- الگوهای رفتاری مخرب: این افراد به جزئیات زیادی در رابطه دقت می کنند و به کمترین تغییر و سردی حساسند. ممکن است در برابر چنین رویداد هایی رفتارهای کنترل گرایانه، چسبندگی کلافه کننده و نوسانات هیجانی بالا از خود نشان دهد که باعث بالا رفتن تنش در رابطه شود.
- ماندن در رابطه ی ناسالم: این افراد به دلیل ترس عمیق از ترک شدن و تنها ماندن، ممکن از در رابطه ای که می دانند ناسالم است بمانند و احساس خوشبختی نکنند.
- اتمام زودهنگام رابطه: در برخی موارد، این افراد برای تجربه نکردن حس ناکامی ترک شدن، پیش دستی کرده و رابطه را زودتر از پارتنر خود به پایان می رسانند. این واکنش دفاعی درواقع حس رنجش فرد را می تواند حتی بیشتر کند چراکه چرخه ای از روابط کوتاه مدت را پدید می آورد یا باعث می شود فرد رابطه ای که واقعا برایش سالم بوده را بی دلیل خاتمه دهد.
روش‌های درمان تله رهاشدگی
ترس بنیادینی که در پس این طرحواره وجود دارد باید با یک درمانگر رفع شود. اما خود فرد چه کارهایی می تواند برای درمان تله رهاشدگی انجام دهد؟:
- شناخت ابعاد و گستره: بررسی ابعادی از زندگی که تحت تاثیر این طرحواره قرار گرفته اند. اینگونه فرد در قطعیت شناختش تغییری به وجود می آید و جهان را آنقدر سرد و بی ثبات ارزیابی نمی کند.
- چالش با افکار غیرمنطقی: به چالش کشیدن افکار اغراق شده
- ایجاد امنیت درونی و صلح: افراد با این طرحواره عموما با عزت نفس خود چالش دارند و تعارضات فردی زیادی را حمل می کنند. توجه به نیازهای عاطفی خود، انجام کارهایی که حس ارزشمندی دهد و جایگزین کردن باورهای سالم می تواند موثر باشد
- بیان شفاف: ارتباط صادقانه و بیان شفاف خواسته و نیازها می تواند از تعداد سنارینو سازی های فکری فرد کم کند.
- تقویت خودتنظیمی: فراگیری راه های بهینه برای بروز هیجانات و بروزهای به موقع به کمتر شدن نوسانات خلقی کمک می کند همچنین استفاده از مدیتیشن، تنفس عمیق، تکنیک‌های آرام‌سازی و تمرین ذهن‌آگاهی (Mindfulness) برای کنترل اضطراب پیشنهاد می شود.
- منطقی تر کردن انتظارات: این افراد مستعد داشتن انتظارات سطح بالا از دیگران هستند. منطقی تر کردن این انتظارات (مثلا اینکه، دوستم نباید همیشه در دسترس باشد و پیام های مرا سریع جواب دهد) می تواند موثر باشد.
چگونه روابط سالم و پایدار ایجاد کنیم؟
برای ایجاد روابط سالم و پایدار با تله رهاشدگی، باید به چند نکته کلیدی توجه کرد:
- زمان درست رابطه: فرد با این شرایط تا زمانیکه علم کافی به شده و گستره ی طرحواره اش نداشته باشد و تاحدی به حل تعارضات با خود نرسیده باشد، نباید وارد رابطه شود. چراکه در چنین شرایطی هم به خود آسیب می زند هم به فرد دیگر.
- ایجاد قوانین و مرزهای مشخص: افراد دارای تله رهاشدگی به دلیل ترس از ترک شدن، ممکن است تمایل به وابستگی زیاد به طرف مقابل داشته باشند. اما برای ایجاد یک رابطه سالم، باید مرزهای واضح و سالم در روابط مشخص کرد. این مرزها به فرد کمک می‌کنند تا نیازهای خود را بیان کرده و از وابستگی‌های افراطی جلوگیری کند.
- ارتباط شفاف و صادقانه: بیان احساسات و نیازها به‌طور مستقیم و بدون کنایه. باید موقعیت هایی در رابطه فراهم شود که افراد موقعیت بروز هیجانی-عاطفی داشته باشند.
- مدیریت تعارضات به شیوه‌ای آرام و منطقی: به جای واکنش‌های هیجانی، با آرامش و احترام به طرف مقابل، مشکلات را حل کنید.
- احترام متقابل و پذیرش: در روابط باید تفاوت‌ها و نیازهای طرف مقابل را پذیرفت و به آنها احترام گذاشت. همچنین باید پذیرفت که افراد دیگر حق تعیین محدودیت و ایجاد فضای شخصی برای خودشان را دارند.
- استقلال عاطفی: افراد باید بتوانند بدون وابستگی زیاد به دیگری، احساسات و نیازهای خود را مدیریت کنند. همچنین این استقلال می تواند موقعیت های آسیب زا مثل کنترل گری را کمتر کند.
تحولات زندگی با کلینیک دکتر اسماعیل تبار
"*" قسمتهای مورد نیاز را نشان می دهد
نتیجه‌گیری
طرحواره ها الگوهای فکری و رفتاری عمیقی هستند که از دوران کودکی شکل می گیرند و می توانند بر تمام جنبه های زندگی فرد تأثیر بگذارند. یکی از این طرحواره ها که در زیرگروه بریدگی و طرد قرار دارد، طرحواره یا تله رهاشدگی است. این طرحواره در نتیجه ی روابط بی ثبات موجود در خانواده مبدا یا تجربه ی سنگین از دست دادن یک عزیز پدید می آید. افراد درگیر با این تله، به دلیل ترس از ترک شدن، یا بیش‌ازحد وابسته می‌شوند یا از صمیمیت دوری می‌کنند که هر دو حالت، روابط آنها را دچار مشکل می‌کند.
با شناخت این تله و پیگیری درمان‌های مناسب مانند طرحواره‌درمانی، CBT و تمرین‌های خودمراقبتی، افراد قادر خواهند بود به تدریج احساس امنیت درونی خود را تقویت کرده و روابط سالم‌تری برقرار کنند. در نهایت، تغییر در الگوهای رفتاری و فکری، تعیین مرزهای سالم و تقویت عزت‌نفس می‌تواند به افراد کمک کند تا از وابستگی‌های ناسالم رها شوند و روابطی پایدار و متعادل بسازند.
کلینیک روانشناسی دکتر اسماعیل‌تبار با بهره‌گیری از روش‌هایی مانند طرحواره‌درمانی، درمان شناختی-رفتاری و تمرین‌های عملی، به افراد کمک می‌کند تا طرحواره‌های ناسالم خود را شناسایی کرده و تغییر دهند. هدف این درمان‌ها بهبود کیفیت زندگی و افزایش بهزیستی روانی افراد است.
دیدگاهتان را بنویسید