چگونه شخصیت دیگران را بشناسیم؟

اهمیت شناخت شخصیت دیگران

چرا باید شخصیت دیگران را بشناسیم؟ از شخصیت تعریف های متفاوتی ارائه شده مانند:

1. از دید فروید: شخصیت یعنی یکپارچگی بین بن، من و فرامن.
2. از دید یونگ: شخصیت یعنی یکپارچگی ناهشیار شخصی و جمعی و عقده ها و کهن الگوها.
3. از دید آدلر: شخصیت در واقع همان سبک زندگی فرد است.
4. از دید کتل: شخصیت سازمانی است که رفتار فرد را در موقعیت ها پیش بینی می‌کند.
5. از دید هیلگارد: شخصیت ویژگی های است که فرد را قادر به ایجاد ارتباط با دیگران می‌کند.
6. از دید کراچفیلد: شخصیت عبارت است از الگوهای رفتاری و روش هایی که افراد در مقابل کنش ها و در مواجه با امور زندگی از خود نشان می دهند.

اما تعریفی که به طور جامع استفاده می شود، الگوهای نسبتا پایدار از ویژگی‌ها، نگرش‌ها، رفتارها و الگوهای فکری است که فرد را در مواجهه با موقعیت ‌ها و تعامل با دیگران نشان می دهد. شخصیت تمایز افراد را از هم تعیین می کند و شناخت شخصیت دیگران، کمک می کند تا درک بهتری از فرد داشته باشیم تا انتظارامان از فرد واقعی تر باشد، تفسیر بهتری داشته باشیم و به سازگاری و سازش کارآمد برسیم.

تاثیر شناخت شخصیت در روابط کاری و عاطفی

با شناخت شخصیت دیگران در محیط کاری می توان تقسیم وظایف متناسب با توانایی هر فرد داشت و همکاری ها را بهبود بخشید. توانایی سازش با همکاران بالاتر می رود و می توان رفتار افراد را پیش بینی کرد که پیش بینی پذیری، ثبات و آرامش انسان را بالا می برد. در روابط عاطفی این شناخت به افزایش همدلی، احترام متقابل و مدیریت بهتر تعارضات کمک می‌کند. در واقع، شناخت شخصیت دیگران کلید ارتباطات موفق و روابط پایدار است.

شخصیت دیگران را چگونه بشناسیم؟

شناختن شخصیت دیگران، نیازمند یک مشاهده ی دقیق است. این مشاهده را با رعایت و نکته سنجی در برخی نکات می توان تقویت کرد. این نکات شامل موارد زیر هستند:

مشاهده زبان بدن و حرکات

زبان بدن یا Body Language به تمام حرکات و نشانه های غیرکلامی اشاره دارد. زبانی افراد به طور ناخودآگاه افکار و احساساتشان را از طریق آن ابراز می کنند. اگر حالت بدن فرد خموده باشد، عموما فرد خجالتی، اعتماد به نفس کم یا کرختی را تجربه می کند. حرکات دست و پا یک منبع مهم برای تشخیص میزان گشودگی و اضطراب هستند. لمس زیاد صورت با دست و ضربه زدن پا می تواند بی حوصلگی، عدم اطمینان یا استرس را نشان دهد. استفاده هوشمندانه از حرکات دست در صحبت کردن، میزان تسلط و اعتماد به نفس را می رساند.

حالت چهره که می تواند شامل فرم ابروها، لبخند و چین های صورت شود، برای خواندن هیجانات قبلی و فعلی کاربرد دارند. در نهایت چشم ها نیز از منابع مهم زبان بدن هستند. تماس چشمی پایدار صداقت، علاقه و اعتماد به نفس را نشان می دهد در حالی که اجتناب از نگاه مستقیم عدم اطمینان، اضطراب و پنهان کاری را نشان می دهد. حرکت ممتد چشم نیز حالت بی حوصلگی یا اضطراب را نشان می دهد. لازم به ذکر است که به غیر از ۵ هیجان اصلی، حرکات و زبان بدن باید متناسب با آن فرهنگ تحلیل شود

دقت به نحوه صحبت کردن و کلمات

صحبت دیگران از دو جنبه ی کلی اطلاعات خوبی برای شناخت شخصیت شان ارائه می دهد. جنبه ی اول محتوای صحبت شان است. اگر از کلمه ی “من” زیاد استفاده کنند، عموما خود محورتر هستند. انتخاب کلمات و ترتیب یا نحو تعریف کردن، از اولویت بندی های آنها، مهارت تفکر نقادانه و جهان بینی شان شناخت می دهد. جنبه ی دوم به شیوه ی بیان است که شامل سرعت و تن صدا می شود. افرادی که با سرعت بالا یا تن بسیار بالا صحبت می کنند، عموما مضطرب یا هیجانی هستند. اگر محتوا و شیوه ی بیان صحبت فرد تناسب نداشته باشد، در هوش هیجانی ضعف دارد.

رفتار افراد در موقعیت‌های مختلف

از آنجایی که بخشی از شخصیت شامل رفتارهای تکراری می شود، با نظاره کردن رفتارهای افراد در شرایط مختلف می توان به الگوی رفتاری آنها رسید و نیازی نیز یک فرد را در تمام موقعیت ها ببینیم تا شخصیتش را بشناسیم. برای مثال در موقعیت استرس زا فرد توانایی مدیریت بحران، واکنش دهی درست یا استفاده از منطق را دارد؟ در تعامل دیگران، منعطف برخورد می کند یا خشک؟ به چه گروه افرادی بیشتر احترام می گذارند؟ در موقعیت های اجتماعی فعال هستند یا حاشیه را ترجیح می دهند؟ با افراد غریبه توان برقراری ارتباط را دارند؟.

چگونه به شخصیت دیگران پی ببریم؟

برای اجرایی کردن و به کار بستن مشاهده ی دقیق چند راهکار را بررسی خواهیم کرد. این راهکارها کمک می کند تا موقعیت مشاهده ی دقیق ایجاد شود.

پرسیدن سوالات باز و عمیق

منظور از سوالات باز، سوالاتی است که جواب شان در بله یا خیر خلاصه نمی شود و علاوه بر پاسخ عمیق داشتن، پتانسلیل ایجاد سوالات بعدی را دارند. این مدل سوالات فرد را وادار به بازگویی از ارزش ها، ترس ها، جهان بینی و احساساتش می کند. معمولا این سوالات با “چگونه”، “چرا” یا “چه چیزی” شروع می شوند. این سوالات درک عمیق تری از تجارت شکل دهنده ی شخصیت فرد و نوع تفکرش ارائه می دهند. نمونه ی این سوالات:
“چه چیزی در زندگی برای تو بیشترین معنا را دارد؟”
“اگر بتوانی یک ویژگی در خودت تغییر دهی، چه خواهد بود؟”
“چه فردی در زندگی ات بیشترین تاثیرگذاری را داشته؟”

گوش دادن فعال و دقیق

گوش دادن فعال و دقیق، به معنای صرفا شنیدن نیست و نیازمند تمرکز کامل بر صحبت و جهت دهی فعالانه دارد. این نوع گوش دادن با حفظ تماس چشمی، پرسیدن سوالات تصدیق کننده و بازخورد دادن به صورت کلامی و غیرکلامی مثلا با تکان دادن سر حاصل می شود. با گوش دادن فعال می توان الگوی فکری و جهان بینی فرد را شناخت. تعارض های فکری نیز حتی از میان صحبت های فرد مشخص می شود. در این گوش دادن فعال، صرفا کلمات فرد شنیده نمی شود. بلکه احساسات، افکار و نیات او نیز قابل تشخیص می شوند.

تحلیل عادات روزمره

بخش مهمی از تعریف شخصیت رفتارهای پرتکرار فرد است. این رفتارها در روزمره ی اون قابل مشاهده اند. با مشاهده رفتارهای تکراری مانند مدیریت زمان، برخورد با چالش ‌ها یا تعامل با دیگران، می‌توانید به ویژگی‌های پایدار شخصیت فرد پی برد. برای مثال فرد در روزمره ی خود وقتی برای خودش می گذارد؟ به موقع به قرارهایش می رسد؟ روزش با بهره وری مناسب است و به کارهایش می رسد؟. فردی که در طول روز وقتی برای خودش پیدا نمی کند و تماس ۲۴ ساعتش در خدمت دیگران است، احتمالا در عزت نفس یا طرحواره ایثار مسئله ای دارد. فردی که مدام به قرارها دیر می رسد، مدیریت نظم ضعیف و ارزش گذاری پایینی برای دیگران دارد.

تست‌های شخصیت شناسی برای شناخت دیگران

استفاده از تست های روان شناسی با اینکه جواب و نتیجه ی صد در صدی نمی دهند و نیاز به تحلیل و ملاحظات دارند، اما ابزار علمی و قدرتمندی برای درک عمیق ‌تر انگیزه‌ ها، ترجیحات و الگوهای رفتاری افراد هستند. برخی مولفه ها اصلی هستند و در هر تست به شکلی متفاوت تکرار می شوند.

تست (MBTI)

این آزمون بر اساس نظریه تیپ‌ های شخصیتی یونگ طراحی شد و نسخه اصلی آن حدود ۹۳ سؤال دارد که به‌ صورت دوگزینه‌ای ارائه می‌ شود. هدف اصلی آزمون شناسایی سبک‌ های شخصیتی افراد در چهار بعد است:

1. برون‌ گرایی در برابر درون گرایی: منبع انرژی فرد از ارتباط با دیگران یا خلوت شخصی.
2. حسی در برابر شهودی: توجه به جزئیات و واقعیت‌ ها یا گرایش به ایده‌ های کلی و احتمالات.
3. فکری در برابر احساسی: تصمیم ‌گیری بر اساس منطق یا ارزش ‌ها و هیجان ‌ها.
4. قضاوتی در برابر ادراکی: علاقه به ساختار و برنامه‌ ریزی یا ترجیح انعطاف و سازگاری.

کاربرد اصلی MBTI در مشاوره شغلی، توسعه فردی، تیم‌سازی و بهبود ارتباطات است. با وجود محبوبیت بالا، در روان‌شناسی بالینی بیشتر به‌عنوان ابزاری کمکی استفاده می‌شود و اعتبارش به عنوان آزمون تک کمی چالش دارد.

تست دیسک (DISC)

تمرکز اصلی این آزمون بر الگوهای رفتاری و شیوه تعامل افراد است و پرسشنامه آن معمولا بین ۲۴ تا ۲۸ آیتم دارد. چهار مولفه اصلی عبارت‌اند از:

1. سلطه‌ گری: تمایل به کنترل شرایط و تصمیم‌گ یری سریع.
2. تأثیرگذاری: توانایی برقراری ارتباط و انگیزه ‌بخشی به دیگران.
3. ثبات: آرامش، پیگیری و قابل ‌اعتماد بودن.
4. وظیفه‌گرایی یا انطباق: توجه به قوانین، نظم و دقت در کار.

کاربرد این تست بیشتر در محیط ‌های کاری، رهبری تیم، ارتباطات سازمانی و منابع انسانی است و کمک می‌کند افراد شیوه ی رفتاری خود و دیگران را بهتر بشناسند.

تست نئو(NEO)

پرسشنامه نئو یکی از معتبرترین ابزارها برای سنجش پنج عامل بزرگ شخصیت است. نسخه کامل آن ۲۴۰ سؤال و نسخه کوتاه‌تر ۶۰ سؤال دارد. ابعاد اصلی عبارت‌اند از:

1. روان‌رنجوری: میزان آسیب‌ پذیری در برابر اضطراب و استرس.
2. برون‌گرایی: انرژی اجتماعی و تمایل به ارتباط و فعالیت گروهی.
3. گشودگی به تجربه: علاقه به ایده ‌های تازه، خلاقیت و پذیرش تغییر.
4. توافق‌پذیری: همدلی، مهربانی و تمایل به همکاری.
5. وظیفه‌گرایی: نظم، مسئولیت‌پذیری و پشتکار.

این آزمون به دلیل روایی و پایایی بالا، در روان ‌شناسی بالینی، مشاوره شغلی، پژوهش‌ های علمی و حتی روان ‌پزشکی بسیار پرکاربرد است.

تست آیزنک(EPQ)

این آزمون بر پایه ی دیدگاه زیست‌ شناختی شخصیت ساخته شده و نسخه کامل آن ۹۰ سؤال دارد. مولفه‌های اصلی شامل:

1. برون ‌گرایی: تمایل به فعالیت اجتماعی و معاشرت ‌جویی.
2. روان ‌رنجوری: حساسیت به استرس و اضطراب.
3. روان‌ پریشی: گرایش به تکانشگری و بی‌توجهی به هنجارهای اجتماعی.
4. مقیاس دروغ ‌سنج: بررسی میزان صداقت و گرایش به پاسخ ‌دهی اجتماعی ‌پسند.

این آزمون بیشتر در پژوهش ‌های شخصیت، روان ‌شناسی سلامت و مطالعات بالینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تست گری-ویسلون(GWPQ)

این پرسشنامه بر اساس نظریه ی حساسیت به تقویت گری طراحی شده و حدود ۱۲۰ سؤال دارد. مولفه‌های اصلی آن شامل:

1. سیستم بازداری رفتاری: واکنش به خطر و تنبیه که با اضطراب ارتباط دارد.
2. سیستم فعال‌سازی رفتاری: میزان انگیزش و هیجان در برابر پاداش.
3. سیستم جنگ/گریز/انجماد: واکنش‌ های شدید به تهدید و شرایط خطرناک.

کاربرد اصلی این تست در روان‌ شناسی بالینی، بررسی اضطراب و افسردگی، و مطالعه اختلالات تکانشی است و به درک بهتر از مبانی زیستی رفتار کمک می‌کند.

نقشه ی مغزی qEEG

نقشه مغزی یا الکتروانسفالوگرافی کمی ابزاری است که فعالیت الکتریکی مغز را با دقت بالا ثبت و تحلیل می‌کند. این نقشه با اطلاعاتی که از وضعیت شناختی(توجه، تمرکز، نظم فکری)، وضعیت هیجانی(میزان اضطراب، غم، خشم و تحریک پذیری) و وضعیت رفتاری(وسواس ها، تکانش و…) می دهد، می تواند با تحلیل یک متخصص در شناخت شخصیت و حالات فرد موثر باشد.
مولفه‌ های اصلی در این ارزیابی همان امواج مغزی هستند: دلتا (مرتبط با خواب و جوان سازی مغز)، تتا (خلاقیت، بینش و حالات عمیق عاطفه)، آلفا (حالت آرامش و استراحت)، بتا (تمرکز و فعالیت ذهنی) و گاما (پردازش پیچیده و حافظه). شدت و توزیع این امواج به ویژگی‌ های شناختی و هیجانی فرد ارتباط دارد و در تشخیص اختلالات بیش ‌فعالی، اضطراب، افسردگی، مشکلات خواب و یادگیری اهمیت ویژه ‌ای دارد.

اشتباهات رایج در شناخت شخصیت دیگران

شناخت شخصیت دیگران، نیازمند دقت و ملاحظات بالایی است چراکه یک فرآیند پیچیده است و خطاهای شناختی زیادی در طی آن رخ می دهد. این خطاها مانع درک عمق و پیچیدگی شخصیت افراد می‌شود. برخی از این خطاها به شرح زیر می باشند:

قضاوت عجولانه

یکی از متداول ترین خطاها، قضاوت عجولانه است که براساس یک حس، یا اطلاعات محدود انجام می شود. پدیده ی “اثر اولین برخورد” یا first impression به دلیل تمایل مغز به تحلیل سریع و جلوگیری از صرفه جویی از انرژی رخ می دهد و بسیاری بر اساس این تمایل مغزی، تحلیل غلط می کنند رفتار هر شخص می ‌تواند تحت تأثیر شرایط محیطی، موقعیت‌ های استرس ‌زا یا حتی حال و هوای لحظه‌ای قرار گیرد. برای مثال ممکن است یک فردی که در اصل منظم است را به دلیل یک اشتباه در ملاقات اول، بی دقت بشناسند.

تاثیر باورهای ذهنی

کلیشه ها، باورها و پیش فرض های ذهنی افراد به آنها سوگیری می دهد و اطلاعات ورودی را تحریف می کند. برای مثال در اثر هاله ای، قضاوت افراد از دیگران با وجود یک ویژگی مثبت مانند زیبایی یا موفقیت به سمت تحلیل مثبت جهت پیدا می کند. یعنی اگر فردی را زیبا ارزیابی کنند، باقی صفات او را هم مثبت می بینند. در سوگیری تاییدی، افراد به دنبال تایید تفسیر و اطلاعات قبلی شان هستند. برای مثال اگر با فردی مواجه شوند که ویژگی های مشابه فردی آشنا را داشته باشد، تمایل دارند این فرد را مانند فرد آشنا ارزیابی کنند یا فرد را جوری تفسیر می کنند که باور اولیه شان از اون(خودخواه بودن) را تایید کند.

نادیده گرفتن تفاوت‌های فردی

هر انسانی، شخصیت، تجارت زیستی ویژگی های منحصر به فردی دارد و تفاوت آدم ها به تعداد تفاوت اثر انگشت هاست. انتظار اینکه همه بر اساس یک الگو یا معیار ثابت رفتار کنند نا به جاست. کلیشه سازی که به نسبت دادن ویژگی های گروهی به فرد بدون در نظر گرفتن ویژگی هایش تلقی می شود و بیش تعمیم دهی که قضاوت درباره ی تمام رفتارهای فرد است، از نمونه خطاهای این دسته هستند.

جمع‌بندی: بهترین روش برای شناخت شخصیت دیگران

شخصیت الگوهای نسبتا پایدار از ویژگی‌ها، نگرش‌ها، رفتارها و الگوهای فکری است. شخصیت تمایز افراد را از هم تعیین می کند و شناخت شخصیت دیگران به درک و داشتن تعامل سازنده تر با آنها کمک می کند.
این شناخت از طریق برخی تست های روان شناسی یا تقویت مشاهده ی دقیق امکان پذیر است اما برای جلوگیری از سوگیری ها استفاده از یک فرد متخصص یا مهارت آموزی در این حوزه پیشنهاد می شود. کلینیک روانشناسی و مشاوره اسماعیل تبار، متخصصان، تسهیلات و محصولاتی(کتاب خودتو ببین) دارد که در این زمینه یاری گر شما خواهند بود.