تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟

تعریف عزت نفس به زبان ساده

عزت نفس یا Self-esteem به معنی احساس خود ارزشمندی است. ارزشی است که فرد به خودپنداره یا تصویرش از خود و ویژگی هایش می دهد. اگر فرد ارزیابی و برداشت مثبتی از خودپنداره اش(من کیستم و چه ویژگی هایی دارم) داشته باشد، حس ارزشمندی بالاتری خواهد داشت. حال خود این ارزیابی یا همان عزت نفس متاثر از عوامل بیرونی و درونی است. منظور از عوامل درونی، عواملی است که از درون نشات می گیرند یا خود شخص آن را ایجاد می کند مانند باورها، ارزش ها و عقاید. عوامل بیرونی نیز همان عوامل محیطی هستند. پیام هایی که کلامی یا غیر کلامی انتقال پیدا می کنند یا تجربه های زیستی و فرهنگ. هر چه عزت نفس بر پایه عوامل درونی باشد، مستحکم تر و پایدار تر خواهد بود.

نشانه‌های افراد با عزت نفس بالا

عزت نفس بالا می تواند در رفتار، حالات هیجانی و روابط افراد خود را نشان دهد. برخی از این نشانه ها به شرح زیر می باشند:

1. دارای مرز در روابط و اصول شخصی
2. پذیرش خود و خودمهرورزی
3. دارای مهارت نه گفتن
4. مستقل عمل کردن و پذیرش سهم خود
5. عدم فروپاشی در برابر انتقاد
6. عدم باجدهی عاطفی

رزرو جلسه مشاوره

تحولات زندگی با کلینیک دکتر اسماعیل تبار

"*" قسمتهای مورد نیاز را نشان می دهد

نام و نام خانوادگی*

نام

شماره تماس*

دلایل کاهش عزت نفس

طبق تقسیم بندی گفته شده، عزت نفس از دلایل درونی و بیرونی نشات می گیرد که عوامل درونی معمولا پایدارترند.
عوامل درونی(باورها، ارزش ها و عقاید):

1. خودسرزنشگری مداوم
2. واگویه های منفی
3. حس عدم کفایت
4. کمال گرایی و معیارهای سرسختانه
5. تایید طلبی زیاد
6. تمرکز افراطی بر خطاها
7. حس عدم رضایت
   عوامل بیرونی(پیام های کلامی و غیرکلامی دیگران، فرهنگ و تجربه های زیستی):
8. کمال گرایی و معیارهای سرسختانه
9. مقایسه شدن های مداوم به ویژه در گروه سنی
10. عدم دریافت حمایت یا بازخورد سازنده
11. روابط ناسالم و سواستفاده گرایانه
12. انتقاد و تحقیر مداوم
13. نادیده گرفته شدن موفقیت ها
14. برچسب زنی منفی مثل تنبل، بی عرضه و…

تعریف اعتماد به نفس به زبان ساده

اعتماد به نفس یا Self-confidence به معنی باور داشتن به توانایی های خود در انجام کارها به جهت رسیدن به هدف است. در واقع دانشی است که به فرد می گوید احتمالا در یک فعالیت چقدر موفق خواهد بود. این احتمال نیز بر اساس تجربیات مشابه و تصویر از خود شکل می گیرد. اعتماد به نفس کاذب می تواند بر اساس وابستگی به یک امر گذرا و مادی مانند ثروت، شهرت یا محبوبیت پدید آید یا در مواردی به صورت نقابی اغراق شده برای استتار بی کفایتی درونی باشد. اعتماد به نفس نباید یک پدیده ی مقایسه ای و رقابتی باشد. زیرا در این هنگام فرد خود را در معرض احتیاج و وابستگی به پذیرش دیگران قرار می دهد.

ویژگی‌های افراد با اعتماد به نفس بالا

افرادی که اعتماد به نفس حقیقی بالا دارند، این ویژگی ها را عمدتا از خود نشان می دهند:

1. قاطعیت در تصمیم گیری و انتخاب ها
2. دارای رویکرد راه حل محور
3. عدم توصل به تحقیر یا کوچک کردن دیگران
4. برخورداری از مرکز کنترل درونی پایدار
5. قادر به پذیرش سهم و اشتباهات خود
6. توانایی بیان ایده پردازی ها به صورت واضح
7. تاب آوری بالا

عوامل تاثیرگذار بر اعتماد به نفس

عوامل موثر بر اعتماد به نفس را نیز می توانیم به دو دسته تقسیم کنیم. عوامل بیرونی و عوامل درونی.

1. واگویه های مثبت
2. انعطاف پذیری در برابر تغییرات و مشکلات
3. تمرکز بر حل مسئله
4. هدف گذاری واقع بینانه
5. نگاه مرحله ای و قدم به قدم
6. پذیرش نقاط ضعف و در نظر گرفتن آنها
7. عزت نفس
   عوامل بیرونی:
8. حمایت و تشویق
9. تجربیات گذشته
10. بازخورد سازنده در مقابل انتقاد
11. وجود الگوهای مثبت
12. دسترسی به امکانات و تسهیلات متناسب
13. وجود فرصت یادگیری

تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس به زبان ساده

عزت نفس حس خود ارزشمندی است. ارزشی است که فرد بر خودپنداره اش(من کیستم و چه ویژگی هایی دارم) می گذارد. در حالیکه اعتماد به نفس باور به توانایی خود در انجام کاری برای رسیدن به هدف است. به چند تفاوت این دو مفهوم می پردازیم.

رزرو جلسه مشاوره

تحولات زندگی با کلینیک دکتر اسماعیل تبار

"*" قسمتهای مورد نیاز را نشان می دهد

نام و نام خانوادگی*

نام

شماره تماس*

عزت نفس از درون می‌آید

درست است که عوامل بیرونی نیز بر عزت نفس تاثیر می گذارند اما فرد همان پیام های کلامی یا غیرکلامی و ارزش های محیطی را در خود درونی سازی می کند و آنها را معیار قرار می دهد. با این معیاری که از بیرونی قرار داده خود را می سنجد و بر اساس این سنجش درونی ارزش را تعیین می کند. یعنی در نهایت عزت نفس از درون فرد و ارزش گذاری او بر برداشت هایش اتفاق می افتد. اما اعتماد به نفس به طور حتم به عوامل بیرونی وابسته است. یعنی فرد برای آنکه بتواند احتمال توانایی انجام کار را بسنجد، نیاز به تجربیات قبلی خود یا یادگیری مشاهده ای دارد.

اعتماد به نفس وابسته به توانایی‌هاست

اعتماد به نفس بر خلاف عزت نفس که بیشتر از درون می آید، مستقیما به تجربیات خود فرد در گذشته، تجربیات اطرافیانش در محیط، الگوها، مهارت های فرد و بازخوردهایی که از دریافت کرده بستگی دارد. اعتماد به نفس که خود وابسته به عزت نفس می تواند باشد، نوسانات بیشتری دارد و بیشتر تحت تاثیر عوامل بیرونی یا محیط فعلی است. یک محیط و بازخوردهایش، می توانند بستر رشد اعتماد به نفس را ایجاد کنند یا برعکس.

آیا می‌توان همزمان عزت نفس بالا و اعتماد به نفس پایین داشت؟

بله. این دو مفهوم با وجود ارتباطی که دارند، اما لزوما هر دو همزمان بالا یا هر دو پایین نخواهند بود و می توانند در بعضی حوزه ها مخالف هم باشند. برای مثال فردی حس ارزشمنده بالایی دارد و برداشتش از خودپنداره ی شخصی اش مثبت است اما در حوزه ای که مهارت لازم را ندارد، اعتماد به نفس کمتری داشته باشد. فرد حس ارزشمنده اش را زیر سوال نبرده بلکه خود را می شناسد و پذیرفته در یک حوزه توانایی کمی دارد و وقتی بخواهد در آن حوزه عمل کند، بر اساس همان شناخت اعتمادش به عملکردش کمتر خواهد بود.

چرا دانستن تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس مهم است؟

تاثیر در روابط شخصی و اجتماعی

عزت نفس و اعتماد به نفس هر دو بر کیفیت روابط ما تاثیر می گذارند اما به شکلی متفاوت. دانستن تفاوت خود ارزشمندی یا توانایی اجرای کار، کیفیت سلامت روان فرد در اجتماع را تعیین می کنند. فردی که عزت نفس بالایی داشته باشد دیگر ارزش های دیگران را نسجیده معیار ارزشمندی خود قرار نمی دهد. ارزشمندی اش را با عوامل درونی تعیین می کنند و به دلیل حس رضایتمندی درونی، پذیرشش نسبت به دیگران بیشتر خواهد شد. روابطش در چارچوب مرزها و به دور از الگوهای ناسالم خواهد بود. اعتماد به نفس بالا نیز به فرد کمک می کند تا در موقعیت های اجتماعی احساس راحتی کند، ایده ها و نظراتش را بیان کند و ارتباط موثر برقرار کند. نداشتن هر کدام از این موارد می تواند باعث بروز مشکلاتی مانند اضطراب اجتماعی، ترس رهاشدگی یا مشکل بیان نیاز شود.

نقش در پیشرفت فردی و کاری

عزت نفس قوی به فرد کمک می کند تا در برابر شکست ها و بازخوردهای منفی مقاومت کند و انگیزه اش را حفظ کند. فردی که خود را ارزشمند می داند، چالش های بیشتری را می پذیرش و از اشتباهاتش درس می گیرد. اعتماد به نفس، به ویژه در مهارت ها و توانایی های شغلی، باعث انگیزه و انرژی بیشتر در فرد می شود. اینگونه فرد وظایفش را به خوبی انجام می دهد و در محیط کاری عملکردش بهتر می شود. همچنین وقتی هر دو عامل در تعادل باشند، فرد می تواند بهترین عملکرد حرفه ای شخصی را داشته باشد و احساس رضایتمندی بیشتری از خود و دستاوردهایش داشته باشد.

چگونه عزت نفس و اعتماد به نفس را تقویت کنیم؟

راه‌های افزایش عزت نفس

1. خودشناسی و شناسایی خودپنداره: پیش از ارزش گذاری بر خوپنداره، اول باید خودپنداره مان را پیدا کنیم و از صحت آن اطمینان پیدا کنیم. شاید تصور ما از خودمان غلط باشد.
2. پذیرش بر اساس ارزش های شخصی: پذیرش نقاط قوت و ضعف و درک معناداری ارزشمندی به دور از دستاوردها، امری است که توسط خود فرد و تنها خود فرد به دست می آید. ارزش ها و مقیاس هایی که ارزشمندی خود را نسبت به آن بررسی می کنیم باید درونی باشد یا حداقل از فیلتر رد شده باشد نه نظام ارزشی که از نسل های گذشته به ما رسیده.
3. واگویه های مثبت: ما هیچگاه تایید صد در صدی را از افراد نخواهیم گرفت. پس داشتن گفت و گویی مثبت و به دور از انتقادهای افراطی در ذهن خود می تواند مفید باشد.
4. تعیین اهداف واقع بینانه: اهداف باید smart تعیین شوند. مشخص، قابل اندازه گیری، قابل دستیابی و متناسب با امکانات. در غیر اینصورت نرسیدن به آنها تنها حس ناکامی می آورد.
5. داشتن گروه حمایتی: داشتن افراد حمایت گر و تشویق کننده در شبکه ی ارتباطی می تواند موثر واقع شود.
6. خود مهرورزی: دوست داشتن و اهمیت دادن به سلامت جسم و روان خود، خواسته ها و نیازها، حس ارزشمندی را بالاتر می برد.

تمرین‌های عملی برای بالا بردن اعتماد به نفس

1. شبیه سازی: تمرین مهارت های فردی در محیط های شبیه سازی شده، یک مدل آزمون و خطای بی دردسر است. برای مثال فردی که قصد سخنرانی در جمع را دارد، با جمعیتی کمتر، جلوی آیینه یا ضبط تمرینی می تواند سخنرانی خود را تمرین کند. اینگونه تسلط فرد بالاتر می رود و باورش به توانایی هایش با بهتر شدن عملکرد بالاتر می رود
2. مواجه تدریجی با موقعیت‌ های چالشی: قرار گرفتن تدریجی در شرایطی که فرد در آنها احساس ناآرامی می‌کند، به مرور زمان موجب کاهش اضطراب و افزایش اطمینان به خود می ‌شود. این روش، تحت عنوان مواجهه سیستماتیک شناخته می‌شود و در روانشناسی کاربرد فراوانی دارد.
3. ثبت و مرور موفقیت ها: ثبت دستاوردها و مرور آنها به فرد کمک می کند مسیر پیشرفت و نموته‌ی تجربیات مثبت اش را ببیند.
4. تصویرسازی ذهنی مثبت: استفاده از تکنیک‌ های تصویرسازی ذهنی که در آن فرد خود را در حال موفقیت و عملکرد مطلوب تصور می‌کند، می‌تواند سطح اطمینان و آمادگی ذهنی را به طور قابل توجهی افزایش دهد.
5. به چالش کشیدن خود: خارج کردن خود از فضای تکراری یا امن و کسب تجربه های تازه، آمادگی روانی و ذهنیت مثبت توانمندی را بالاتر می برد. چالش ها باید کوچک و تدریجی باشد تا هدف سنجش مهارت خود در شرایط حاصل شود.

اشتباهات رایج در مسیر تقویت این دو

1. توقعات غیرواقعی و انتظار تغییر سریع
2. مقایسه مداوم خود با دیگران
3. نادیده گرفتن موفقیت‌های کوچک
4. تمرکز صرف روی رفتار بیرونی بدون توجه به باورهای درونی
5. ترس و اجتناب از اشتباه و شکست

جمع‌بندی: تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس چیست؟

عزت نفس حس خود ارزشمندی است. ارزشی است که فرد بر خودپنداره اش(من کیستم و چه ویژگی هایی دارم) می گذارد. در حالیکه اعتماد به نفس باور به توانایی خود در انجام کاری برای رسیدن به هدف است. این دو مفهوم با وجود ارتباط نزدیکی که دارند، در ماهیت متفاوت هستند و در سلامت روان فرد موثرند.
کلینیک روانشناسی و مشاوره ی اسماعیل تبار، با خدماتی در زمینه خودشناسی، نوروتراپی و پیشرفت شخصی می تواند منابع مشاوره و محصولات کتابی(مانند اعتماد به نفس، خودتو ببین و…) یا درس گفتارهایی را در اختیار شما بگذارد که این مسیر را برای شما روشن تر و هموارتر کند.