عوامل اساسی در افت تحصیلی دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی

افت تحصیلی یک موضوع چند وجهی با علل مختلف است. شناسایی این دلایل برای توسعه راه‌حل‌های مؤثر ضروری است. این دلایل وسعت بسیار زیادی دارند، از بحران‌های خانوادگی گرفته تا بحران‌های اجتماعی همه و همه دست به دست همدیگر می‌دهند و باعث به‌وجود آمدن افت تحصیلی در مدرسه و دانشگاه می‌شود. این مقاله به بررسی عوامل مؤثر در افت تحصیلی و راهبردهای مقابله با آن می‌پردازد.

دلایل اصلی افت تحصیلی

درباره‌ی افت تحصیلی ممکن است دانش‌آموز یک یا ترکیبی از چند دلیل مختلف داشته باشد. برای بررسی دقیق‌تر و ریشه‌ای این مسئله‌ بهتر است با مشاور درباره‌ی آن صحبت کنید. البته که بحران‌های اجتماعی اجتناب‌ناپذیرند اما می‌توانید با مراجعه به مشاور و کمک‌گرفتن از حلقه‌های حمایتی تا حد زیادی از این مسئله جلوگیری کنید.

در این ویدو دکتر اسماعیل‌تبار توضیحات بیشتری درباره‌ی مسئله‌ی افت تحصیلی داده‌اند که وجوه مختلف آن را روشن‌تر خواهد کرد و اینجا باهم می‌بینیم:

اینجا لیستی از دلایل رایج و اصلی این مسئله را آورده‌ایم:

عدم آمادگی تحصیلی: اهمال‌کاری و مدیریت ضعیف زمان که باعث می‌شود فرد نتواند خودش را به محتوای کلاس برساند. آموزش‌های بیشتر می‌تواند در اینجا بسیار راهگشا باشد. 

ترس از شکست: اضطراب و رفتارهای اجتنابی که باید به‌صورت ریشه‌ای پیگیری شوند اما عموما مسائلی مانند کمال‌گرایی بیش‌از حد ممکن است باعث بروز چنین احساسات و رفتارهایی شود. 

ناتوانی‌های یادگیری: مشکلاتی مانند اختلالات یادگیری و ADHD که عموما در مدارس به‌صورت اشتباه شناسایی می‌شوند و نیاز به حضور متخصص دارد. 

فقدان انگیزه: عدم علاقه به دروس و مشکلات خانوادگی یکی از مهمترین دلایل افت تحصیلی است. بحران‌های خانوادگی در افت تحصیلی تاثیر شدیدی می‌گذارند. 

عوامل خارجی: مشکلات مالی و محیط آموزشی نامناسب متاسفانه یکی از رایج‌ترین عوامل افت تحصیلی است. 

مدیریت زمان ضعیف: عدم تعادل بین تحصیل و زندگی شخصی که باعث می‌شود فرد نتواند در تمام اوقات تمرکز خود را حفظ کند. 

مشکلات خانوادگی و اجتماعی: بحران‌های خانوادگی و بحرا‌ن‌های اجتماعی که در مقیاسی بزرگتر باعث آسیب‌های بلندمدت خواهند شد. 

روش‌های تدریس نامناسب: عدم تناسب روش تدریس با نیازهای دانش‌آموزان باعث می‌شود که دانش‌آموزان و دانشجویان از درس زده شوند. 

موانع زبانی: برای افراد غیربومی مانند ترک‌زبان‌ها و عرب‌زبان‌های ایران که آن‌ها را در درک مطالب درسی کمی کندتر از سایرین می‌کند.

سبک‌های فرزندپروری: تأثیر سبک تربیتی والدین بسیار تاثیرگذار است. اگر انتظار بیش از اندازه از فرزند خود داشته باشید احتمالا نتیجه‌ی برعکس خواهد داشت

بیماری‌های والدین: که باعث می‌شود تمام تمرکز دانش‌آموز معطوف به این مسئله شود. 

سپری کردن مدت زمان زیاد در فضای مجازی: تأثیرات منفی استفاده بی‌رویه از اینترنت که برهمگان آشکار است.

نشانه‌های افت تحصیلی

داشتن خستگی به‌خاطر بیماری یا شلوغی برای همه‌ی دانش‌آموزان پیش می‌آید. اگر دانش‌آموز یا دانشجو تغذیه‌ی مناسبی داشته باشد، می‌تواند تا حد زیادی این نشانه‌ها را کمرنگ کند. اما اگر واقعا با افت تحصیلی مواجه باشیم، باید چه انتظاری داشته باشیم؟

اولین و بارزترین نشانه، کاهش نمرات فرد و غیبت‌های مکرر او در کلاس است. فردی که دچار افت تحصیلی می‌شود، نمی‌تواند به‌خوبی دیگران در روند کلاس مشارکت داشته باشد و این مانع باعث می‌شود که عموما رفتارهایی اجتنابی را در پیش بگیرد، این مسئله باعث می‌شود که استرس فرد برای به‌عقب انداختن کارها بیشتر شود و چرخه‌ای معیوب شکل بگیرد. البته افزایش استرس باعث ایجاد تغییرات عاطفی در خلق و خوی فرد می‌شود و این مسئله در نشانه‌های جسمانی مانند خستگی، کرختی  و سردرد خودش را نمایان می‌کند.

راه‌حل‌هایی که برای برون‌رفت از این وضعیت وجود دارد

کمک از مشاورین: اولین و مهمترین قدم استفاده از تخصص روانشناسان است. روانشناسان تحصیلی با بررسی ریشه‌ای و چندجانبه‌ی مسئله‌ی دانش‌آموز یا دانشجو، تلاش می‌کنند در ابتدا درک درستی نسبت به وضعیتی که فرد در آن قرار گرفته است، به‌وجود بیاورند. 

تعریف اهداف واقع‌بینانه: یکی از دلایل افزایش استرس، داشتن تصوراتی غیرواقعی از انتظارات و نحوه‌ی به سرانجام‌ رساندن اهداف است. در این موقعیت بهترین کار این است که وظایف بزرگ را به کارهای کوچک‌تر تقسیم کنید و پس از آن، روندی منطقی برای انجام کارها در پیش داشته باشید. 

ذهنیت مثبت‌گرا: داشتن ذهنیت رشد باعث افزایش عزت‌نفس فرد می‌شود. فردی که می‌داند چالش‌ها و مشکلات چیزهایی هستند که باعث ایجاد رشد و اعتلای شخصی فرد می‌شوند، می‌تواند رویکردی تحلیلی‌تر نسبت به وضعیت خود داشته باشد. 

عادات مطالعاتی مؤثر: در تکمیل مواردی که گفتیم، برای ایجاد یک سبک‌ مطالعه‌ی جدید و کارآمد، دانش‌آموز در ابتدا باید با تکنیک‌های یادگیری فعال آشنا شود؛ این تکنیک‌ها شامل ایجاد پرسش و طرح مسئله و همچنین تکنیک‌های زمان‌بندی‌ای مانند پومودورو برای افزایش تمرکز باشند.

مداخله در مواقع لازم

ما به‌عنوان والدین و بزرگترها چه کمکی می‌توانیم به دانش‌آموزان و دانشجویان بکنیم؟ در این مواقع چه کاری از دست ما برمی‌آید؟

مداخله زودهنگام: بهتر است مشکلات را پیش از آنکه تشدید شوند و به مرحله‌ی بحران برسند حل و فصل کنید. 

پشتیبانی اختصاصی: مداخلات متناسب با نیازهای فردی در مسئله‌ی افت تحصیلی تاثیر پررنگی ایفا می‌کنند. به‌خصوص در بحران‌ های خانوادگی و اجتماعی هر فرد ممکن است به نحو متفاوتی با آن‌ها روبه‌رو شود. 

همکاری: ایجاد ارتباط مؤثر بین معلمان، خانواده و روانشناسان باعث می‌شود که فرد بتواند از موقعیت‌های دشوار به‌سلامت گذر کند. 

خودمراقبتی: توجه به سلامت جسمانی و روانی بسیار حائز اهمیت است.

گفتگو مؤثر: تلاش کنید با دانش‌آموزان ارتباط عمیق و موثر برقرار کنید. این مسئله کار را برای همه بسیار راحت‌تر خواهد کرد. 

تأثیرات اجتماعی افت تحصیلی

افت تحصیلی می‌تواند به کاهش عزت نفس و مشکلات اجتماعی منجر شود. یک جامعه با جمعیت کمتر تحصیل‌کرده ممکن است با مشکلات اقتصادی و اجتماعی مواجه شود.

راهکارهای پیشگیری و جبران افت تحصیلی

آموزش با کیفیت: از دوران کودکی.

خدمات پشتیبانی: هدفمند و متناسب.

مشارکت والدین و معلمان: در فرایند یادگیری.

آموزش والدین: برای حمایت از فرزندان.

برگزاری کلاس‌های تقویتی: برای جبران افت تحصیلی.

افت تحصیلی در مقاطع مختلف تحصیلی

مقطع ابتدایی

مشکلات یادگیری: برخی دانش‌آموزان ممکن است با مشکلات مربوط به اختلالات یادگیری یا عدم توجه و تمرکز مواجه باشند.

عدم توجه والدین: اگر والدین به تحصیل فرزندان دقت کافی نکنند؛ ممکن است دانش آموز احساس بی‌ارزشی کند. 

محیط آموزشی نامناسب: کلاس‌های شلوغ و بی‌نظم و معلمان کم‌تجربه می‌توانند عوامل منفی بر یادگیری دانش‌آموزان باشد. 

مقطع متوسطه اول

فشار های اجتماعی: در این مقطع، دانش‌آموزان ممکن است تحت فشارهای اجتماعی و دوستی‌ها قرار بگیرند که می‌تواند بر تمرکز آن‌ها تاثیرگذار باشد.

انتظارات بالای والدین: فشار روانی برای کسب نمرات بالاتر و نمره‌گرایی آنها می‌تواند سبب استرس و افت عملکرد تحصیلی دانش‌آموز تازه نوجوان ما باشد.

عدم علاقه به دروس: برخی دانش‌آموزان ممکن است به دروس خاصی علاقه نداشته‌باشند و این موضوع بر عملکرد کلی آنها تاثیرگذار خواهد بود.

مقطع متوسطه دوم(دبیرستان)

انتخاب رشته: در مقطع، موضوع انتخاب رشته و نگرانی درباره آینده تحصیلی و شغلی میتواند باعث استرس و در نتیجه افت تحصیلی شود.

مشکلات عاطفی: تغییرات هورمونی گسترده و مسائل عاطفی می‌تواند بر تمرکز و انگیزه دانش‌آموز تاثیر بسزایی داشته باشد.

عدم مدیریت زمان صحیح: برخی دانش‌آموزان ممکن است، در مدیریت زمان و برنامه‌ریزی تحصیلی دچار ضعف باشند در نتیجه دچار افت تحصیلی خواهند شد. 

در هر مقطع شناسایی زودهنگام دلایل افت تحصیلی می‌تواند به رفع کردن اون موضوع کمک شایانی کند. اگر در حل مسائل به مشکل خورده‌اید حتما از مشاور و روانشناس مناسب، خدمات متناسب با شرایط‌ خودتان را دریافت‌کنید. 

نتیجه‌گیری

برای مقابله با افت تحصیلی، نیاز به یک رویکرد جامع و همکاری بین خانواده، مدرسه و جامعه است. با شناسایی زودهنگام مشکلات و ارائه حمایت‌های لازم، می‌توان به دانش‌آموزان کمک کرد تا بر موانع غلبه کنند و به پتانسیل خود دست یابند.خالی از لطف نیست که به این موضوع دقت کنید که افت تحصیلی دلیلی بر کم‌هوشی یا  کم ارزشمندی دانش‌آموز شما نیست، شما می‌تواند به همراه دانش‌آموز و همراهی یک متخصص حوزه سلامت روان با درک دلایل به وجود آمدن این شرایط و راه‌حل های برون‌رفت از این شرایط بر چالش موجود غلبه کرده و به موفقیت مدنظر دست یابید. برای اطلاعات بیشتر و رزرو وقت مشاوره با دکتر اسماعیل‌تبار می‌توانید با ما در ارتباط باشید.