برنامه‌ریزی تابستان برای کودکان و نو جوانان
تابستان، زمانی است که کودکان و نوجوانان از مدرسه فاصله می‌گیرند و فرصتی برای استراحت و تجدید قوا پیدا می‌کنند. اما بدون برنامه‌ریزی مناسب، این دوران ممکن است به زمانی بی‌هدف و غیرسازنده تبدیل شود. برنامه‌ریزی دقیق برای تابستان، نه تنها به بهبود رفاه جسمی و روانی آن‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث تقویت روابط خانوادگی و بهبود یادگیری می‌شود. در این مقاله به بررسی اهمیت برنامه‌ریزی برای تعطیلات تابستان و معرفی فعالیت‌هایی می‌پردازیم که می‌توانند تابستانی پر از خاطرات خوش و سازنده را برای فرزندان شما به ارمغان آورند.
برنامه‌ریزی برای تعطیلات تابستان در خانه
برنامه‌ریزی برای تعطیلات تابستان، به معنای تنظیم یک برنامه منظم نیست، بلکه هدف از آن ایجاد تعادلی میان تفریح، آموزش و استراحت است. در ادامه به دلایل اهمیت برنامه‌ریزی تابستان برای کودکان و نوجوانان می‌پردازیم:
چرا برنامه‌ریزی برای تعطیلات تابستان مهم است؟
- جلوگیری از اتلاف وقت: بدون برنامه‌ریزی، نوجوانان ممکن است زمان خود را در فعالیت‌های بی‌هدف صرف کنند. این مسئله می‌تواند باعث احساس کسالت و بی‌حوصلگی شود.
- تقویت مهارت‌های زندگی: تابستان فرصتی است که کودکان می‌توانند مهارت‌های جدیدی یاد بگیرند، از جمله مهارت‌های اجتماعی، خلاقیت و خودتنظیمی.
- ایجاد خاطرات ماندگار: برنامه‌ریزی فعالیت‌های جذاب و متنوع، به ایجاد خاطراتی شیرین و فراموش‌نشدنی برای کودکان و نوجوانان کمک می‌کند.
- تاثیرات مثبت برنامه‌ریزی مناسب بر فرزندان و افراد خانواده
- افزایش بهره‌وری: با داشتن یک برنامه مناسب، فرزندان و والدین می‌توانند به خوبی از زمان خود استفاده کنند و به اهداف تابستانی خود دست یابند.
- تقویت روابط خانوادگی: فعالیت‌های گروهی و مشارکت خانواده در برنامه‌ریزی تابستان، باعث تقویت روابط میان اعضای خانواده می‌شود.
- کاهش استرس: داشتن یک برنامه مشخص، به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشند.
برنامه‌ریزی تابستان برای کودکان و نوجوانان
تابستان زمانی است که کودکان می‌توانند از فعالیت‌های متفاوتی لذت ببرند. اما برای بهره‌مندی حداکثری از این فرصت، باید اهداف و انتظارات مشخصی تعیین شود.
تعیین اهداف و انتظارات تابستانی
- تعیین اهداف تحصیلی: تعیین اهداف تحصیلی خاص مانند مطالعه یک کتاب مشخص یا تقویت یک درس خاص می‌تواند به یادگیری نوجوانان کمک کند.
- تقویت مهارت‌های اجتماعی: حضور در کلاس‌ها و کارگاه‌های اجتماعی و مشارکت در فعالیت‌های گروهی، به تقویت مهارت‌های اجتماعی کودکان و نوجوانان کمک می‌کند.
ایجاد تعادل میان تفریح و یادگیری
- توزیع مناسب زمان: باید میان زمان‌های تفریح و زمان‌های یادگیری تعادل برقرار شود تا کودکان از هر دو جنبه بهره‌مند شوند.
- تشویق به فعالیت‌های جسمانی: فعالیت‌های جسمانی مانند ورزش و بازی‌های خارج از خانه، نه تنها برای سلامتی جسمانی کودکان مفید است، بلکه به تخلیه انرژی اضافی و کاهش استرس نیز کمک می‌کند.
بهترین فعالیت‌های تابستانی برای کودکان و نوجوانان
تابستان فرصتی است که کودکان و نوجوانان می‌توانند فعالیت‌های جدیدی را تجربه کنند و از اوقات فراغت خود به بهترین شکل ممکن استفاده کنند. در ادامه به برخی از بهترین فعالیت‌های تابستانی که می‌توانید برای کودکان خود برنامه‌ریزی کنید، اشاره می‌کنیم:
۱- دوچرخه‌سواری
دوچرخه‌سواری نه تنها یک فعالیت سرگرم‌کننده است، بلکه به تقویت عضلات و بهبود تناسب اندام نیز کمک می‌کند. همچنین، این فعالیت می‌تواند فرصتی برای اکتشاف و آشنایی با محیط‌های جدید باشد.
۲- بستنی درست کنید
بستنی درست کردن در خانه، یک فعالیت خلاقانه و آموزشی است که کودکان می‌توانند از آن لذت ببرند. این فعالیت می‌تواند به تقویت مهارت‌های آشپزی و همچنین درک بهتر از فرآیندهای علمی کمک کند.
۳- خانه بازی بروید
خانه بازی‌ها محیطی امن و سرگرم‌کننده برای کودکان فراهم می‌کنند که می‌توانند در آن با دیگر کودکان بازی کنند و مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کنند.
۴- پیک‌نیک کنید
پیک‌نیک در طبیعت فرصتی عالی برای نوجوانان است تا از فضای باز لذت ببرند و با خانواده یا دوستان خود وقت بگذرانند. این فعالیت می‌تواند به بهبود روابط خانوادگی و همچنین کاهش استرس کمک کند.
۵- با گچ نقاشی کنید
نقاشی با گچ روی زمین، یک فعالیت خلاقانه و هنری است که می‌تواند به تقویت تخیل و خلاقیت کودکان کمک کند. این فعالیت همچنین به کودکان اجازه می‌دهد تا افکار و احساسات خود را از طریق هنر بیان کنند.
فعالیت‌های خلاقانه و آموزشی در خانه
اگرچه تابستان فرصتی برای تفریح و استراحت است، اما می‌توان از این زمان برای یادگیری و تقویت مهارت‌های جدید نیز استفاده کرد.
آزمایش‌های علمی ساده
آزمایش‌های علمی ساده که می‌توان آن‌ها را در خانه انجام داد، به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا مفاهیم علمی را به صورت عملی بیاموزند. این فعالیت‌ها نه تنها جالب و سرگرم‌کننده هستند، بلکه به افزایش علاقه کودکان و نوجوانان به علم و یادگیری نیز کمک می‌کنند.
ساختن کاردستی‌های هنری
ساختن کاردستی‌های هنری مانند نقاشی، ساخت مجسمه‌های کاغذی و… یک فعالیت خلاقانه است که می‌تواند به تقویت مهارت‌های دستی و هنری کودکان کمک کند.
بازی‌های فکری و گروهی
بازی‌های فکری و گروهی مانند پازل، شطرنج و… می‌توانند به تقویت مهارت‌های حل مسئله، تمرکز و تفکر انتقادی کودکان کمک کنند. این بازی‌ها همچنین فرصتی برای تعامل با خانواده و دوستان فراهم می‌کنند.
حفظ تعادل میان تفریح و یادگیری
حفظ تعادل میان تفریح و یادگیری، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های برنامه‌ریزی تابستانی برای کودکان است.
مرور دروس گذشته و تقویت مهارت‌ها در برنامه‌ریزی تابستان
یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ و تقویت مهارت‌های تحصیلی نوجوانان، مرور دروس گذشته و شرکت در کلاس‌های تقویتی است. این فعالیت‌ها به نوجوانان کمک می‌کند تا در آغاز سال تحصیلی جدید آماده و مطمئن باشند.
یادگیری مهارت‌های جدید در تابستان
تابستان فرصتی عالی برای یادگیری مهارت‌های جدید است. از یادگیری زبان جدید تا شرکت در کلاس‌های هنری و ورزشی، کودکان و نوجوانان می‌توانند از این فرصت برای توسعه مهارت‌های خود استفاده کنند.
استفاده از فرصت‌های شغلی برای کودکان بزرگتر
برای کودکان بزرگتر، تابستان می‌تواند فرصتی برای کسب تجربه‌های کاری باشد. کارهای پاره‌وقت یا شرکت در برنامه‌های کارآموزی می‌تواند به آن‌ها درک بهتری از دنیای کار و مسئولیت‌های بزرگسالی بدهد.
تابستان گرم و طولانی دیگری در راه است. این برای بسیاری از والدین و نوجوان‌های ایرانی به معنی شرکت در کلاس‌های فوق‌برنامه و تابستانی متعددی است. برنامه‌ریزی برای تابستان و اوقات فراغت فرزندان یکی از موضوعات چالشی به ویژه در دوران نوجوانی است.
تابستان، نوجوانان و فرصت‌های یادگیری؛ گفت‌وگو با دکتر اسماعیل‌تبار، روانشناس
والدین اغلب گمان می‌کنند که باید تمام وقت خالی نوجوانان را با کلاس‌هایی که خودشان گمان می‌کنند مفید است پر کنند. مثل هر برنامه‌ی دیگری وقتی پای رقابت و اجبار و عقب نیفتادن از یک مسابقه پیش می‌آید شاهد نادیده گرفتن برخی جنبه‌های مهم دیگر هستیم. در اینجا هم چنین است و تلاش شدید والدین برای پر کردن همه جدول زمانی نوجوانان موجب می‌شود که آن‌ها تحت فشار قرار بگیرند و این فشار تبعات دیگری به ویژه روی سلامت روان آن‌ها دارد.
عنصر گم شده در زندگی روزمره ما بی‌توجهی به سلامت روانی خود و فرزاند‌مان است. این تلاش و هیاهوی روزانه برای عقب نیفتادن از مسابقه‌هایی که کلیشه‌ها، الگوها، رسانه‌ها یا شبکه‌های اجتماعی به ما تحمیل می‌کنند موجب شده که توجه به سلامت روانی‌مان را فراموش کنیم.
چگونه است که به سلامت جسم توجه می‌کنیم، به استحمام جسم توجه داریم ولی وقتی برای استحمام روح و روان‌مان نداریم؟ تابستان فرصت مناسبی است برای توجه دادن والدین و در مرحله‌ی بعد فرزندان‌شان به این موضوع مهم. برای اینکه کمی به سلامت روحی‌شان فکر کنند و برای آن اقدامات عملی انجام دهند.
ده‌ها مهارت و صدها ساعت کلاس‌های آموزشی در یک روان رنجور یا زخم خورده می‌تواند منجر به اتفاقات ناگواری در بزرگسالی شود. اتفاقاتی که تبعاتش جامعه را درگیر می‌کند.
والدین اغلب ۹ ماه سال را مشغول تحصیل و مدرسه‌ی فرزندان‌شان هستند و به بهانه‌های مختلف از پرداختن به این بخش از زندگی خودداری می‌کنند اما تابستان می‌تواند فرصت خوبی برای به آرامش رسیدن باشد. فرصتی برای به صلح رسیدن با خودتان.
خودشناسی می‌تواند دستاورد تابستان باشد
دکتر اسماعیل‌تبار در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موضوع «استعدادیابی در تابستان» اشاره می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از والدین می‌گویند که باید از فرصت تابستان برای استعدادیابی فرزندان‌مان استفاده کنیم. برای همین آن‌ها را مدام از این کلاس به کلاس دیگر می‌کشانند تا نهایتا ببینند که استعداد فرزندشان در کدام مسیر شکوفا می‌شود. خیلی از آن‌ها از نظام آموزش و پرورش در ایران رضایت ندارند که البته حق هم دارند اما این بهانه‌ای برای نابود کردن اوقات فراغت نوجوان‌ها و انداختن زخم‌هایی بر روان آن‌ها نیست. اگر خانواده‌ای چنین دغدغه‌ای دارد بهترین توصیه برای او این است که تلاش کند زمینه‌های خودشناسی نوجوانش را فراهم کند.»
بسیاری از چالش‌های روانی که انسان‌ها در بزرگسالی با آن مواجه می‌شوند نتیجه عدم شناخت کافی از خودشان است. این همان بخش مرتبط با سلامت روان است که اغلب خانواده‌ها آن را فراموش می‌کنند. ایجاد یک محیط امن که نوجوانان در آن با آرامش و احساس امنیت حرف بزنند از بسیاری از کلاس‌های استعدادیابی موثرتر است.
در خلال این برنامه‌ها و جلسات گفت‌وگوی خودشناسی است که والدین می‌توانند به زمینه‌های علاقه‌مندی واقعی فرزندان‌شان و استعدادهای نهفته آن‌ها پی ببرند. در مجموع توجه به سلامت روان خیلی مهم است و این مسئله جنبه‌های مختلفی دارد که باید خانواده‌ها مورد توجه قرار دهند.
این روانشناس و مشاور خانواده در بخش دیگری از صحبت‌هایش به نگرانی خانواده‌ها درباره از دست رفتن فرصت یادگیری فرزندان‌شان اشاره می‌کند و می‌گوید: «خیلی از والدین تصور می‌کنند که بچه‌ها یک زمان محدودی برای یادگیری دارند و در این زمان محدود باید خوراک‌های فراوانی به آن‌ها داده شود تا در زندگی آینده به کار آن‌ها بیایید.»
هر وقت قصد دارید با چنین دیدگاهی جدول برنامه‌های زندگی فرزندتان را پر کنید یک نگاهی هم به خودتان بیندازید. ببینید که چه میزان از آموزش‌های تا ۲۰ سالگی‌تان دیده‌اید در دهه‌های بعدی زندگی به کارتان آمده است. اگر با خودتان صادق باشید می‌بینید که اگرچه خیلی از آموزش‌های آکادمیک به شما کمک کرده اما در کنار آن تجربیات دیگر در زندگی واقعی هم به کار شما آمده است.
فراموش نکنیم که قرار نیست همه چیز به صورت یک فرمول ساده وارد مغز انسان‌ها شود و کارکرد درست هم داشته باشد. اگر این چنین بود که همه‌ی انسان‌ها فرمول موفقیت را می‌دانستند. ای‌بسا انسان‌های آگاه و با معلوماتی که چون نتوانستند مشکلات سلامت روان‌شان را با خودشان حل کنند در زندگی شکست خورده‌اند و از آن گنجینه بزرگ معلومات هم نتوانستند استفاده کنند.
زندگی در دنیای واقعی با هزاران متغیر درگیر است و شما نمی‌توانید با یاد دادن چند فرمول به فرزندان‌تان، راه موفقیت را به آن‌ها نشان دهید.
موضوع مهم دیگر این است که فضای مدرسه برای خیلی از نوجوانان فضای محبوبی نیست. این عدم محبوبیت به خاطر کاستی‌هایی است که در نظام آموزشی ما وجود دارد. از این‌رو تلاش برای بازگرداندن بسیاری از نوجوانان به مدرسه در تابستان می‌تواند اثرات منفی زیادی برای آن‌ها داشته باشد.
والدین کارهای نکرده خودشان را به فرزندان تحمیل نکنند
مهدی اسماعیل‌تبار در بخش پایانی صحبت‌هایش بار دیگر پای مسئله توجه به سلامت روان را پیش می‌کشد و توضیح می‌دهد که اکثر والدین امروزی که با مسئله‌ی نوجوانان درگیر هستند متولدین دهه‌های پنجاه و شصت هستند و در دوران خودشان موضوع توجه به سلامت روان مسئله‌ای لوکس به حساب می‌آمد.
خیلی از آن‌ها در بزرگسالی تلاش کردند که گره‌های شخصیتی‌شان را باز کنند و گروه بیشتری هم حتی چنین تلاشی نکردند. در چنین شرایطی با والدینی مواجه هستیم که اگرچه خودشان از ناحیه عدم توجه به سلامت روان آسیب دیده‌اند اما با عدم آگاهی از این ضربه تلاش می‌کنند با تحت فشار قرار دادن فرزندان شان آن‌ها را هم در این مسیر قرار دهند.
این والدین اغلب سعی می‌کنند چیزهایی که بنا به شرایط خودشان از دست داده‌اند را در نوجوانی فرزندشان ببینید و بی‌توجه به خواسته‌های روحی یا شخصیتی آن‌ها تابستان شلوغ و پربرنامه‌ای برای آن‌ها تدارک ببینند. از این رو می‌بینیم که توجه به مسئله بهداشت و سلامت روان تنها برای نوجوانان نیست و والدین هم باید به این مسئله توجه کنند.
تابستان به عنوان فرصتی برای توجه به سلامت روان
تابستان، به ویژه برای نوجوانان، می‌تواند زمانی پرفشار باشد. انتظارات اجتماعی، تغییرات هورمونی و نیاز به تطبیق با تغییرات جدید، همگی می‌توانند بر سلامت روانی تأثیر بگذارند. والدین باید به سلامت روانی فرزندان خود در این دوران توجه ویژه‌ای داشته باشند.
به یاد داشته باشید که تابستان تنها برای تفریح و استراحت نیست؛ این فرصت طلایی برای تقویت سلامت روانی نیز است. اگر احساس کردید که فرزندتان نیاز به حمایت بیشتری دارد، مشاوره با متخصصان می‌تواند مفید باشد. ما در کلینیک روانشناسی دکتر اسماعیل‌تبار آماده‌ایم تا در این مسیر شما را یاری کنیم. برای آشنایی بیشتر با راهکارهای تربیتی و مدیریت استرس در کودکان و نوجوانان، به صفحه فرزندپروری ما سر بزنید.
منبع:تابستان، نوجوانان و فرصت‌های یادگیری؛ گفت‌وگو با دکتر اسماعیل‌تبار، روانشناس
دیدگاهتان را بنویسید