تروما چیست؟ انواع، علائم و درمان تروما در روانشناسی

«از وقتی که او را از دست داده‌ام، همه‌چیز برایم تلخ و بی‌مزه شده.»، «کشته‌شدن همسر و فرزندم در حادثه‌ی سقوط هواپیما همه‌چیزم را از من گرفت و دیگر زندگی مثل قبل نیست.»

جملاتی که خواندید، حرف‌های کسانی است که تروما را تجربه کرده‌اند. تروما یا روان‌زخم، زخمی ناپیداست که در روان انسان به‌وجود می‌آید و ممکن است فرد را تا آخر عمر درگیر خودش کند. اما پیچیده‌بودن این آسیب باعث نمی‌شود نتوانید راهی برای بهبود آن پیدا کنید، زیرا همه کسانی که یک رویداد استرس زا را تجربه می‌کنند دچار تروما نمی‌شوند. انواع مختلفی از تروما در روانشناسی وجود دارد؛ برخی از افراد دچار علائمی می‌شوند که پس از چند هفته برطرف می‌شود و برخی اثرات طولانی مدتی را تجربه خواهند کرد. در این مقاله تمام چیزهایی که می‌خواهید درباره‌ی تروما و راه‌های پیشگیری و درمان ‌آن بدانید را آوردیم و با زبانی ساده به سوالات شما مثل؛ تروما در روانشناسی چیست؟ تروما یعنی چه؟ تروما روحی چیست و … پاسخ می‌دهیم.

تروما چیست؟

پرسشی که در اینجا ذهن ما را به‌خود مشغول می‌کند، این است که تروما در روانشناسی چیست؟ آیا تمام اتفاقات ناخوشایند زندگی را باید تروما بدانیم؟ جواب خیر است.

در بررسی‌هایی که انجمن روانشناسی آمریکا یا (APA) درباره معنی تروما در روانشناسی انجام داده است، گفته شده که تروما یک پاسخ احساسی به یک واقعه وحشتناک و استرس زا مانند تصادف، تجاوز یا بلایای طبیعی می‌باشد.

با این حال، ممکن است فردی تروما را به عنوان پاسخ به هر رویدادی که از نظر فیزیکی یا احساسی خطرناک و تهدید کننده بداند، عنوان کند. فردی که دچار تروما شده، ممکن است طیف وسیعی از عواطف را بلافاصله یا بعد از گذشت مدتی از واقعه تجربه کند. این فرد ممکن است احساس ناراحتی، بیچارگی، شک یا عدم درک اتفاق را تجربه کند.

از سوی دیگر تمام اتفاقات استرس‌زا باعث ایجاد تروما یا روان‌زخم نمی‌شوند، تنها زمانی که شدت این اتفاق تا جایی باشد که ذهن نتواند از آن عبور کند، می‌توانیم از نظر بالینی بگوییم فرد دچار تروما شده‌است. علائم تروما بسیار گسترده‌است و می‌تواند خود را به شکل علائم فیزیکی نیز نشان دهد.

انواع تروما چیست؟

تروما انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

نوع تروما	توضیح مختصر	مثال‌ها	علائم رایج
حاد	ناشی از یک رویداد	تصادف	اضطراب کوتاه‌مدت
مزمن	قرارگیری طولانی	خشونت خانگی	افسردگی مداوم
پیچیده	چندین رویداد	کودک‌آزاری	گوش‌به‌زنگ بودن
ثانویه	مراقبت از فرد ترومادار	شنیدن داستان‌ها	علائم شبیه PTSD
ACE	تجربیات کودکی	از دست دادن والدین	اختلالات روانی بلندمدت

تروماهای حاد

اگر بخواهیم دقیق تر بررسی کنیم که نوع حاد تروما یعنی چی؟ می‌توان گفت ترومای حاد ناشی از یک رویداد استرس زا یا خطرناک است. در واقع یک رویداد تهدید کننده بزرگ می‌تواند باعث ترومای حاد در یک فرد شود اما به‌صورت عمومی با وجود شدت زیاد، گذراست.

تروماهای مزمن

تروماهای‌ مزمن ناشی از قرار گرفتن مکرر و طولانی مدت در معرض یک رویداد استرس زا هستند. به عنوان مثال اگر بخواهیم بگوییم نوع مزمن تروما چیست، می‌توانیم به: کودک آزاری، قلدری یا خشونت خانگی اشاره کنیم.

تروماهای پیچیده

تروماهای پیچیده  زمانی اتفاق می‌افتند که فرد در معرض چندین رویداد استرس زا قرار می‌گیرد. در اینجا فرد بیش از همه حس به دام افتادن در موقعیتی گریزناپذیر را تجربه می‌کند و این نوع از تروما معمولا با علائمی مانند گوش به زنگ‌بودن بیش از حد شناسایی می‌شود.

ترومای ثانویه یا جانشین

زمانی رخ می‌دهد که شما به مراقبت طولانی‌مدت از فرد دارای تروما یا شنیدن داستان‌هایی ناراحت‌کننده از زندگی او دچار علائم مشابهی می‌شوید. این نوع از تروما شباهت زیادی به اختلال پس‌از سانحه‌ای یا PTSD دارد.

تروما تجارب ناگوار کودکی (ACE)

بعضی از اختلالات روانی به‌ویژه تروما، ریشه در اتفاقات ناگواری دارد که در دوران کودکی برایمان رخ داده است. در واقع پیش از زمانی که بتوانیم روش مقابله‌ی موثر با آن را به‌خوبی یاد بگیریم یا شرایط از کنترل ما خارج بوده، مانند سوءاستفاده‌های احساسی، فیزیکی یا جنسی و اتفاقات ناگوار دیگری مانند از دست دادن پدر و مادر.

علل ایجاد تروما

پس از اینکه توانستیم شرح دهیم که تروما چیست می‌خواهیم بررسی کنیم که علل ایجاد تروما روحی چیست؟ در واقع می‌توان گفت قانون خاصی برای تجربه رویداد‌هایی که به اصطلاح تروماتیک در روانشناسی شناخته می‌شوند، وجود ندارد. اغلب علل ایجاد تروما به نحوه واکنش فرد به رویداد‌ها بستگی خواهد داشت.

در بررسی‌هایی که به صورت فردی درباره اینکه تروما چیست انجام شده، نشان داده شده است که علل ایجاد تروما شخصی هستند. دیگران نمی‌توانند بدانند که شما در مورد تجربیات خود چه احساسی دارید و چگونه آن تجربیات می‌توانند برای شما استرس زا باشند. شما می‌توانید تجربیاتی کاملا مشابه با یک فرد دیگر داشته باشید اما نحوه برخوردتان کاملا متفاوت از یکدیگر خواهد بود. از جمله عواملی که می‌توانند در نهایت منجر به تروما شوند عبارتند از:

تجربیات شخصی یک موقعیت تروماتیک

• وحشت زدگی
• تحت تهدید قرار گرفتن
• تحقیر شدن
• طرد شدن
• رها شدن
• نادیده گرفته شدن (برای مثال احساسات یا دیدگاه‌های شما نادیده گرفته شده‌اند.)
• احساس ناامنی
• پشتیبانی نشدن
• به دام افتادن
• شرمگین شدن و….

• شاهد رویدادهای اتفاقی یا مکرر افراد دیگر بودن، ممکن است منجر به تروما شود.
• شاهد صدمه به دیگران بودن.
• زندگی در یک فضای استرس آور و آسیب زا.
• تحت تاثیر ترومای خانوادگی یا اجتماعی قرار گرفتن. به این معنی که تروماهایی که قبل از تولد شما در خانواده یا اجتماع‌تان شکل گرفته ممکن است منجر به ترومای شخصی شما شود.

آسیب‌پذیری فردی و عوامل ژنتیکی موثر در تروما

برخی از افراد بیشتر از سایر افراد جامعه تروما را تجربه می‌کنند. این آسیب پذیری فردی شامل:

• افراد رنگین پوست
• افرادی که در طول جنگ یا خدمت سربازی بوده‌اند.
• افرادی که در زندان هستند یا قبلا در زندان بوده‌اند.
• پناهندگان و پناهجویان.
• افراد با سابقه ژنتیکی اختلال‌های روحی و روانی.
• افراد LGBTQIA+
• افرادی که فقر را تجربه می‌کنند.

چه زمانی به کمک نیاز داریم؟

شاید مهم‌ترین قدم در شروع فرایند درمان، شناسایی تروماست. ما تلاش کردیم در این مقاله به‌شما بگوییم که تروما در روانشناسی چیست و چه مسائلی باعث ایجاد اختلالات روانی شبیه به تروما می‌شود. اولین قدم برای درمان این است که احساسات خود را به‌ رسمیت بشمارید و بدانید که می‌توانید از پس مشکلات بربیایید. طبیعی است که در مواقع استرس زا یا رویداد‌های خطرناک هر فردی تحت تاثیر قرار بگیرد.

اما اگر این تاثیرات روی زندگی روزمره و کار و درس فرد تاثیر گذار باشد یا آن را مختل نماید باید از فردی متخصص کمک گرفت. از آنجایی که علائم بسیار زیادی در فرد می‌تواند نشان دهد که علت تروما چیست، یک متخصص به سرعت تشخیص خواهد داد که فرد چه نوع و چه علائمی از تروما را تجربه می‌کند. درمان تروما می‌تواند با تشخیص درست روانشناس، زندگی افراد مبتلا را متحول کند.

علائم تروما

با وجود آنکه گفتیم تشخیص علائم تروما به بررسی روانشناس متخصص نیاز دارد، اما یک‌سری علائم عمومی می‌توانند به ما بگویند که تروما در روانشناسی چیست و چطور آن را شناسایی می‌کنند. این علائم از خفیف تا شدید متغیر هستند و چیزهای زیادی می‌توانند روی آن‌ها تاثیر بگذارند:

عوامل جانبی تاثیرگذار بر تروما

بیش از هر چیزی شخصیت شما و رویکرد کلی شما برای مدیریت احساسات می تواند بر تروما اثر بگذارد. اینکه آیا با اختلالات روانی دیگری هم دست و پنجه نرم می‌کنید یا نه، آیا تروماهای دیگری را هم تا به حال تجربه کرده‌اید؟ این تروماها از چه نوعی بوده‌اند و شما چه واکنشی دربرابر آن‌ها داشته‌اید؟ این‌ها سوالات سختی هستند که باید از خودتان بپرسید.

نشانه‌های احساسی و روانی

فرد ممکن است نشانه‌های روحی و ذهنی مانند موارد زیر را تجربه کند:

• اضطراب و افسردگی
• خشم و تحریک‌پذیری
• احساس گناه و شرم
• مشکلات خواب و تمرکز
• بی حسی
• ترس و وحشت
• نا امیدی و….

نشانه‌های فیزیکی

اگر بخواهیم بررسی کنیم که نشانه‌های جسمی تروما چیست؟ می‌توانیم به:

• خستگی و بی حوصلگی
• مشکلات گوارشی
• اختلال در سیستم ایمنی
• سردرد
• تپش قلب
• عرق کردن
• و لرزش دست و پا اشاره کنیم.

آیا تروما باعث اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) می‌شود؟

پس از بررسی اینکه تروما روحی چیست، می‌خواهیم بدانیم آیا تروما باعث PTSD یا اختلال استرس پس از سانحه می‌شود یا خیر. به طور خلاصه باید بگوییم: در برخی موارد بله.

PTSD زمانی ایجاد می‌شود که علائم تروما در هفته‌های پس از رویداد تروماتیک همچنان ادامه داشته باشد یا حتی بدتر شود. اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند برای افراد بسیار ناراحت کننده بوده و باعث اختلال در زندگی روزمره و روابط فرد شود.

علائم PTSD شامل: اضطراب مداوم، یادآوری گذشته و خاطرات واضح و ناراحت کننده از حادثه هستند.

یکی دیگر از علائم PTSD رفتارهای اجتنابی است که  فرد سعی می‌کند از فکر کردن به حادثه، قرار گرفتن در مکانی که آن حادثه رخ داده یا محرک‌هایی که حادثه را به او یادآوری می‌کنند، دور بماند. این علائم می‌توانند سالها ادامه داشته باشند. اگرچه که با درمان‌های روانشناسی تا حد زیادی می‌توان اثرات تروما یا اختلال استرس پس از حادثه را درمان کرد.

روش‌های درمان تروما

قبل از اینکه بررسی کنیم روش‌های درمان تروما چیست، باید به این نکته مهم اشاره کنیم که اقدام به موقع برای درمان مسیر درمان را آسان‌تر می‌کند و می‌تواند از عوارض مختلف این اختلال جلوگیری کند.

دو روش اصلی برای درمان تروما وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد. این روش‌ها باید با تشخیص متخصص و با توجه به شرایط فرد توصیه شود.

چرا تشخیص زودهنگام تروما اهمیت دارد؟

هرچقدر تروما زودتر تشخیص داده شود، احتمال آسیب‌دیدگی روانی مزمن کاهش می‌یابد. نشانه‌هایی مثل بی‌خوابی، اضطراب مداوم، فلش‌بک‌های آزاردهنده یا واکنش‌های احساسی شدید ممکن است نشانه وجود یک روان‌زخم عمیق باشند. در این موارد، مراجعه به کلینیک روانشناسی اسماعیل‌تبار می‌تواند راهگشا باشد. متخصصان این مجموعه با بررسی دقیق سوابق زندگی فرد، نوع و شدت تروما را تشخیص داده و بهترین مسیر درمان را پیشنهاد می‌کنند.

مراجعه به بهترین کلینیک روانشناسی و روانپزشکی

اولین قدم در جهت بهبود تروما و تشخیص آن مراجعه به بهترین کلینیک روانشناسی و روانپزشکی است. کلینیک اسماعیل تبار با بهره گیری از افراد متخصص و روانشناسان و روانپزشکان تحصیل کرده می‌تواند در بهبود علائم تروما و درمان آن به شما کمک کند.

شما با مراجعه به صفحه توسعه فردی  کلینیک اسماعیل تبار می‌توانید درباره اینکه تروما باند در روانشناسی چیست؟ چه علائمی دارد و چگونه می‌توان آن را درمان کرد اطلاعات کسب کنید. همچنین می‌توانید با مشاوران و کارشناسان این مجموعه به صورت آنلاین یا تلفنی در ارتباط باشید.

 درمان‌های فیزیکی

علاوه بر درمان‌های روانی و صحبت با روانشناس، در صورت نیاز، پزشک درمان‌های فیزیکی را به بیمار توصیه می‌کند. درمان‌های فیزیکی تا حد زیادی می‌توانند علائم انواع تروما و مشکلاتی که این علائم در زندگی روزمره فرد به وجود می‌آورند را کاهش دهند. اگر بخواهیم به صورت دقیق تر اشاره کنیم که درمان‌های فیزیکی تروما چیست، می‌توانیم به:

• درمان‌های شناختی رفتاری یا CBT: در این نوع رویکرد درمانی می‌توانید الگوهای مخرب ذهنتان را به کمک درمانگر شناسایی کنید. 
• درمان از طریق مواجهه: بدن ما نسبت به تروما واکنش اجتنابی دارد اما یکی از بهترین‌راه‌حل‌ها مواجه‌شدن با تروماهایمان است. 
• دارو درمانی
• حساسیت زدایی یا EMDR: در این نوع درمان تلاش می‌شود با تمرکز بر اتفاق در بازه‌های منظم نسبت به آن اتفاق حساسیت‌زدایی شود. 
• درمان نوشتاری: نوشتن همیشه کمک‌کننده است و به کاهش اضطراب شما کمک کند.

طول هر یک از درمان‌ها با توجه به شرایط فرد، میزان تاثیر تروما و دیگر اختلالات روانی می‌تواند متفاوت باشد. همچنین افراد می‌توانند با درمان‌های خود مراقبتی مانند:

• ورزش
• یوگا
• تخلیه ذهن
• ارتباط اجتماعی با دیگران
• لایف استایل صحیح (خواب کافی، غذای خوب، اجتناب از مصرف الکل و مواد مخدر، انجام فعالیت‌های بدنی لذت بخش)
• حمایت خانواده و…. به راحتی با تروما مواجه شده و آن را در طولانی مدت درمان کنند.

تروما باند چیست؟

در روانشناسی، «تروما باند» (Trauma Bond) به پیوند عاطفی و وابستگی شدیدی اشاره دارد که فرد در اثر تجربیات آسیب‌زای عاطفی یا فیزیکی با فردی که به او آسیب رسانده، پیدا می‌کند. این نوع پیوند معمولاً در روابط سوءاستفاده‌گرانه یا توهین‌آمیز (مثل روابط خشونت‌آمیز خانگی یا سوءاستفاده عاطفی) شکل می‌گیرد و می‌تواند به طور عمیقی فرد را درگیر کند.

ویژگی‌های تروما باند:

1. وابستگی شدید: فرد ممکن است احساس کند که نمی‌تواند از رابطه یا فرد آسیب‌زا جدا شود، حتی اگر این رابطه به او آسیب می‌زند.
2. دوره‌های متناوب خوشبختی و بدبختی: در این نوع روابط، فرد ممکن است میان دوره‌های محبت و آسیب‌دیدگی شدید نوسان داشته باشد، که به تقویت پیوند میان آن‌ها منجر می‌شود.
3. احساس گناه یا شرم: فرد ممکن است احساس کند که مسئول یا مقصر سوءاستفاده است و در تلاش برای جلب محبت یا تایید فرد آسیب‌زننده باشد.
4. ناتوانی در ترک رابطه: به دلیل احساس وابستگی شدید، ترک رابطه یا حتی شناسایی سوءاستفاده دشوار می‌شود.

این پدیده اغلب در روابطی که در آن‌ها سوءاستفاده عاطفی یا جسمی وجود دارد (مثل خشونت خانگی، سوءاستفاده از کودکان، یا روابط سلطه‌گرانه) دیده می‌شود. تروما باند می‌تواند از طریق درمان و مشاوره کاهش پیدا کند، اما به دلیل پیچیدگی‌های روانی آن، نیاز به زمان و حمایت حرفه‌ای دارد.

تروما در یک نگاه

اگر در یک نگاه بخواهیم بررسی کنیم که تروما چیست، می‌توان گفت همه ما حداقل یک بار در طول زندگی خود اتفاقات تروماتیک را تجربه می‌کنیم. برخی از ما علائمی نظیر شک یا استرس مداوم را تجربه کرده و اغلب بعد از مدت کوتاهی بهبود می‌یابیم. افرادی که اثرات آسیب زا را به صورت دراز مدت و به شکل PTSD تجربه می‌کنند در اقلیت افراد جامعه هستند. درمان‌های خودمراقبتی می‌تواند تا حد زیادی علائم انواع تروما را کم کند و کیفیت زندگی فرد را بهبود بخشد.

در واقع می‌توان گفت: قدرت انتخاب با شما است. رهایی از سایه‌های گذشته و ساختن آینده‌ای روشن را می‌توانید با کمک متخصصین کلینیک اسماعیل تبار به راحتی به دست آورید.